Johnson: harde Brexit kan nog

De afgetreden Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson heeft woensdag in het Lagerhuis zijn afscheidsspeech gehouden. Daarin bekritiseerde hij premier Theresa Mays plannen voor een betrekkelijk zachte Brexit, en suggereerde dat Conservatieve Lagerhuisleden beter het heft in eigen hand kunnen nemen. Dat komt neer op een oproep tot rebellie, waarbij May moet worden afgezet en vervangen door een 'harde' Brexiteer.

De speech deed enigszins denken aan die van Sir Geoffrey Howe uit 1990, die de val van premier Margaret Thatcher inluidde - overigens óók met Europa als aanleiding - maar het is de vraag of deze hetzelfde effect zal hebben.

Volgens Johnson schijnt de zon na het referendum van 2016 al lang niet meer in het water. "Mooie kansen" verdwijnen volgens hem door gebrek aan durf, waardoor het Verenigd Koninkrijk een vazalstaat van de EU dreigt te worden. Van het "sterke onafhankelijke Groot-Brittannië" dat May eerder voorspiegelde, is nooit een ferme onderhandelingspositie gemaakt, aldus de voormalige minister.

Volledige breuk
In januari vorig jaar had Johnson naar eigen zeggen nog hoop, omdat May een volledige breuk met de EU beloofde. Dat is volgens veel Brexiteers waaronder Johnson echter alleen in naam. In werkelijkheid zal het Verenigd Koninkrijk met Mays plannen de EU-handelsregels nauwgezet blijven volgen.

Johnson roept May daarom op om "haar ellendige plannen te verscheuren" en een "echte Brexit" mogelijk te maken. Daarbij moet Groot-Brittannië zich geen regels op laten leggen, maar als een onafhankelijk "global Britain" vrijhandelsakkoorden met andere landen sluiten. Dat is "goed voor de welvaart van alle Britten", stelt de ex-bewindsman.

Als May voor zo'n echte Brexit zorgt, verenigt ze volgens Johnson zowel de Conservatieve Partij, het parlement als het land. Een nogal boude uitspraak, want die zijn alle drie nog altijd tot op het bot verdeeld over de Brexit - twee jaar na het referendum dat volgens toenmalig premier David Cameron een eind moest maken aan het eeuwige gekibbel in de partij over de EU.

Motie van wantrouwen
De Conservatieven hebben 48 handtekeningen van Lagerhuisleden nodig om een motie van wantrouwen tegen May in te dienen. Verliest ze die dan komt er automatisch een leiderschapsverkiezing zonder May. Maar wint ze 'm, dan is ze een jaar gevrijwaard van zo'n motie. Johnsons speech is wellicht te zien als reclameboodschap om die stemmen bijeen te schrapen, voordat het parlement met zomerreces gaat.

May was zelf overigens niet in het Lagerhuis aanwezig om Johnsons speech aan te horen, net als bijna haar gehele kabinet.

Het is publiek geheim dat Johnson zelf op het premierschap aast. In de aanloop naar het referendum weigerde hij aanvankelijk partij te kiezen, naar verluidt omdat hij nog niet wist welke kant het op zou gaan. Na het aftreden van Cameron was Johnson de gedoodverfde premierskandidaat. Zijn metgezel in de campagne Michael Gove stak hem echter een mes in de rug door Johnson ongeschikt te noemen, waarna Theresa May er met de winst vandoor ging.