Formatie Rutte-III mislukt; Turkijedeal breekpunt

De formatiepoging van een kabinet met de partijen VVD, CDA, D66 en GroenLinks is mislukt. Informateur Edith Schippers zal verslag uitbrengen aan de Tweede Kamer en haar opdracht teruggeven.

Daarna zal de Tweede Kamer binnen een week een nieuwe opdracht formuleren en direct een nieuwe informateur aanwijzen. Het is mogelijk dat de ChristenUnie de plek van GroenLinks zal innemen, maar ook andere opties liggen open.

De onderhandelaars Rutte, Buma, Pechtold en Klaver kwamen kort na de verkiezingen bij elkaar om te spreken over een mogelijk kabinet, aangezien hun partijen tot de winnaars van de verkiezingen behoorden. Vanaf de start was echter duidelijk dat de ideologische verschillen erg groot waren. 

Met name klimaatbeleid, vluchtelingenproblematiek en belastinghervorming waren ingewikkelde thema's. Welk onderwerp precies tot de breuk heeft geleid, is nog niet bekend.

Update 18:42 uur
Het lijkt te zijn vastgelopen op het onderwerp migratie. Vandaag zei Schippers dat "migratie de drempel was die te hoog was". Er is daar geen gemeenschappelijke basis gevonden. Of dat bij andere onderwerpen wel gelukt was, weet ze niet. Ze benadrukt dat er door alle partijen hard gewerkt is en de ambitie aanwezig was, maar dat de inhoudelijke verschillen te groot waren. Schippers doet geen uitspraken over een mogelijke hervatting in de toekomst, omdat ze 'niet in de glazen bol wil kijken'.

Update 19:20 uur
Mark Rutte noemt het 'jammer' dat de formatie is mislukt. Hoewel de VVD deze coalitie voor de verkiezingen niet in gedachten had, is er serieus naar gekeken door alle partijen. Ook Rutte geeft toe dat migratie het struikelblok is geweest, maar de exacte reden wilde hij niet zeggen. 

Geert Wilders noemt het mislukken van de formatie daarentegen zeer goed nieuws. "Zeer goed nieuws. Geen GroenLinks" twitterde hij. Verder liet hij weten als tweede partij van Nederland 'volledig beschikbaar' te zijn. 

Update 19:55 uur
Jesse Klaver vind het zeer spijtig dat de onderhandelingen mislukt zijn. Hij reageert: "De verschillen waren te groot. Op het het gebied van klimaat, op het gebied van inkomensverschillen en vandaag op het gebied van migratie", aldus Klaver. Hij vindt het "spijtig" dat de partijen er niet uit zijn gekomen. "Ik had dolgraag een kabinet gevormd."

Alexander Pechtold zegt dat er niet één schuldige is aan te wijzen voor het mislukken van de formatie. "We zochten naar de overeenkomsten. Met het ene onderwerp waren we al verder dan het andere'', aldus Pechtold. Ook bij het onderwerp migratie zouden vorderingen zijn gemaakt,maar die bleken uiteindelijk onvoldoende.

Update 20:20 uur
Ook Sybrand van Haersma Buma is zeer teleurgesteld dat de formatie is mislukt. "De verschillen zijn te groot om te overbruggen. Het is een conclusie van alle vier partijen geweest", aldus Buma. Vanaf het begin was volgens hem duidelijk dat de verschillen tussen de vier partijen heel groot zijn. "Er is echt alles aan gedaan om de verschillen te overbruggen."

Op het gebied van migratie waren de geschillen te groot. "Ik wil niet verhullen dat dat een van de grote opdrachten is waar dit land voor staat. Daarom is er ook veel over gesproken. Er is ook echt wel gepoogd om die verschillen bij elkaar te brengen want de verantwoordelijkheid wordt gevoeld. Het was echter onmogelijk."

Update 21:36 uur
De deal met Turkije over de opvang van vluchtelingen was het belangrijkste struikelblok in de onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks. De eerste drie partijen overwegen deze afspraak over de opvang van vluchtelingen ook toe te passen op andere gebieden van waaruit een vluchtelingenstroom is te verwachten, zoals het Afrikaanse continent. Maar GroenLinks had daar geen oren naar.

"De drie wilden als dat nodig zou zijn kunnen praten over een uitbreiding van de Turkijedeal, maar voor GroenLinks was dat niet bespreekbaar." Dat zeggen bronnen die betrokken zijn bij het formatieproces.

Dat het vluchtelingenbeleid moeilijk lag bij de onderhandelingen was al geruime tijd duidelijk. Volgens een betrokkene gingen de gesprekken daarover stroever dan over het klimaatbeleid. Daarover waren de gesprekken weliswaar ingewikkeld, maar er was hoop op een uitkomst, zegt een ingewijde.

Verspreking
Dat informateur Edith Schippers zich vorige week versprak toen ze zei dat het migratievraagstuk moeilijker lag dan het klimaatprobleem was volgens deze bron "een Freudiaanse verspreking".

Toch kwam het einde voor alle vier partijen onverwacht. "Toen ik vanmorgen de deur uitging had ik geen idee dat dit zou gebeuren," zegt een lid van een van de formatieteams.

Over hoe het nu verder moet, houden de partijen de kaarten voor de borst. VVD, CDA en D66 beseffen dat het vluchtelingenbeleid ook bij de ChristenUnie en de PvdA zeker niet makkelijk zal zijn. Andere combinaties, zoals met de PVV of de SP, neemt niemand serieus in overweging. Dat de onderhandelingen met GroenLinks weer worden opgestart, is volgens een ingewijde niet te verwachten. "Al moet je in de politiek nooit nooit zeggen."