Formatiedebat: Pechtold wil het meest

Voor de tweede keer in de geschiedenis heeft er een formatiedebat plaatsgevonden: de nieuw samengestelde Tweede Kamer gaat in debat over de verkiezingsuitslag en de bevindingen van de door de Kamer aangestelde verkenner. Henk Kamp was in 2012 de eerste, en vandaag was het de beurt aan Edith Schippers.

Maar Edith Schippers had weinig te melden wat de natie nog niet wist: het was vooral de beurt aan de fractievoorzitters om hun positie te verduidelijken aan de achterban, en elkaar aan te vallen op uitspraken uit de campagne die met de komende formatie dreigen onder te sneeuwen.

Khadija Arib mocht, in de wetenschap dat ze in de komende termijn de voorzitter blijft, het debat voorzitten. Ze begon met wat spelregels, waarvan de belangrijkste zijn dat er geen moties kunnen worden ingediend waarin het kabinet tot actie wordt opgeroepen, en dat de verkenner in haar termijn niet geïnterrumpeerd kan worden.

Op aflopende volgorde van grootte passeerden de lijsttrekkers de revue. VVD-leider en vermoedelijk de terugkerende premier Mark Rutte was kort van stof: in ongeveer 45 seconden was hij klaar. Wel wordt hij door Geert Wilders aangesproken op zijn potentiële samenwerking met GroenLinks en het ontbreken van de term 'islam' in het gespreksverslag van Edith Schippers. Volgens de PVV-leider kruipt Rutte op de schoot van Jesse Klaver op het gebied van 'energietransitie'. Terloops merkt Wilders op dat GroenLinks mede verantwoordelijk is voor terroristische aanslagen.

In zijn eigen termijn roept Wilders uiteraard op tot onderzoek naar de mogelijkheid van een rechts kabinet. In een felle discussie met CDA-leider Buma moet hij zich verdedigen tegen het weglopen van het zogenaamde Catshuis-overleg tijdens het kabinet Rutte-I. Verwijten gaan over en weer, begeleid door geklop op de banken van instemmende kamerleden.

De linkse fractievoorzitters Klaver, Thieme en Pechtold roepen Rutte ondertussen op om terug te keren naar zijn periode als JOVD-voorzitter (de VVD-jongerenorganisatie), waar hij nog een uitgesproken voorstander was van duurzame klimaatpolitiek. Alexander Pechtold is ondertussen de enige die zich ronduit als voorstander opstelt van het te onderzoeken VVD-CDA-D66-GL-kabinet: de andere mogelijke coalitiepartners melden allen in hun eigen bewoordingen dat er 'grote verschillen zijn', maar dat een kabinet met een meerderheid in beide kamers voor de hand liggend en wenselijk is. Ook PvdA-leider Asscher en Henk Krol spreken hun steun uit voor een eerste onderzoek naar die coalitie. Emile Roemer houdt vol dat een kabinet zonder de VVD tot de mogelijkheden behoort.

Tot slot nog drie gebeurtenissen die je van een afstandje aan ziet komen: Tunahan Kuzu feliciteert namens DENK alle winnaars behalve Geert Wilders; Thierry Baudet begint als fractievoorzitter zijn maidenspeech in het Latijn waarna hij door de voorzitter tot de orde geroepen wordt ("de voertaal in de Kamer is Nederlands") en de motie van Mark Rutte om Edith Schippers als informateur aan te wijzen wordt met algemene stemmen aangenomen.