'We zijn gemaakt van sterrenstof'

"De oppervlakte van de aarde is een strand van de kosmologische oceaan", zo sprak duizendpoot Carl Sagan in de TV-serie 'Cosmos: A Personal Voyage' op mooie maar melo-dramatische wijze. "Een deel van ons wezen weet waar het vandaan komt en waar het thuis hoort. De kosmos zit in ons. We zijn gemaakt van sterrenstof. Wij zijn zelf een manier voor de kosmos om zichzelf te leren kennen". De astronoom, schrijver, astrofysicus en wat hij allemaal nog meer was, sloeg de spijker op de kop.

Voortbordurend op die gedachtegang ging Jennifer Johnson, een astronoom van de Ohio State University, aan de slag. Zij wilde wel eens weten over welk sterrenstof Sagan het had en in welke mate dit aanwezig is. Hiervoor maakte zij gebruik van een soort periodiek systeem.

De vers in elkaar geknutselde tabel laat zien dat ons lichaam uit alle uithoeken van het heelal afkomstig is. Zo zijn zuurstof, fosfor en zwavel afkomstig van supernova's. 'Supernova gaan' is de manier waarop zware sterren aan hun eind komen: zij exploderen, waarbij er een lichtkracht geproduceerd wordt van honderden miljoenen, of zelfs miljarden zonnen. Koolstofvezel en stikstof zijn afkomstig van sterren die lijken op onze zon en eerder het loodje gelegd hebben. Waterstof, het sleutelcomponent van water, is afkomstig van de oerknal zelf.

Gezien het feit dat je voor bepaalde elementen eerst een supernova, dan wel andere stervende sterren nodig hebt, kan het sinds de oerknal een tijdje geduurd hebben voordat er leven omstond, dan wel mogelijk was. Zo heb je voor bijvoorbeeld rotsvorming magnesium, silicium en ijzer nodig. De vorming van deze elementen duurt echter miljarden en miljarden jaren, volgens Jennifer. Star Wars kan dus niet al te lang geleden gebeurd zijn ('a long time ago in a galaxy far, far away').

De wetenschap dat we gemaakt zijn van elementen die zich lang geleden hebben gevormd op een plek hier ver vandaag is niet nieuw. Wel is het nieuw dat iemand hier een overzichtelijk tabelletje van gemaakt heeft. Een handig sheetje dat elke zolderkamernerd tussen de posters van Star Trek (Marina Sirtis) en 'The Truth is Out There (X-files) kan hangen. De verschillende kleuren van de tabel laten zien waar de specifieke atomen vandaan komen. Hierbij gaat het om de oerknal, Neutron-sterren die een huwelijk aangaan, kosmische straling en drie types van sterren die exploderen. De hoeveelheid van elke kleur geeft aan in welke mate dit element in ons lichaam aanwezig is.

Er is ook een versie beschikbaar voor mensen die kleurenblind zijn.