De waanzin van Van Gogh uit eerste hand
De meeste bezoekers van het Van Gogh Museum weten wel dat Vincent van Gogh ooit zijn eigen oor afsneed, dat hij meerdere malen werd opgenomen en dat hij uiteindelijk zelfmoord pleegde. Maar waar de schilder precies aan leed, welke symptomen hem plaagden en wat de invloed daarvan was op zijn leven en werk is minder bekend. Voor het eerst richt het museum in Amsterdam daarom een tentoonstelling in rond de ziekte van Van Gogh, aan de hand van persoonlijke getuigenissen van hemzelf en direct betrokkenen en met zijn beroemde werk als leidraad.
In de expositie 'De waanzin nabij. Van Gogh en zijn ziekte', die vrijdag haar deuren opent, vertellen zo'n 25 schilderijen en tekeningen uit de laatste anderhalf jaar van het leven van Van Gogh en bijbehorende citaten van de meester zelf het verhaal van zijn strijd tegen een grillige en onvoorspelbare ziekte. Onder de werken zijn enkele bijzondere bruiklenen, zoals het portret dat Vincent maakte van zijn arts Félix Rey, dat voor het eerst vanuit het Poesjkin Museum in Moskou naar Amsterdam komt. Daarnaast bieden originele brieven van onder anderen Van Gogh en zijn broer Theo en officiële documenten zoals doktersverklaringen en politierapporten, inzicht in de situatie van de getroebleerde schilder.
"We wilden dit onderwerp al langer eens goed uitdiepen", vertelt conservator Nienke Bakker. "In de tentoonstelling hebben we nu alle werken en documenten bijeengebracht die een uitgebreide reconstructie vormen van wat er precies met Vincent is gebeurd. Deze tentoonstelling zet alle feiten rond zijn ziekte op een rij." Zo toont het museum een aantal documenten uit het gemeentearchief van Arles die niet eerder in Nederland te zien waren, waaronder een petitie van buurtbewoners om Van Gogh gedwongen te laten opnemen.
Misverstand
Over wat de schilder precies mankeerde, bestaat geen eenduidige conclusie. "De diagnoses lopen uiteen van een specifieke vorm van epilepsie, tot een bipolaire stoornis. Ook syfilis zou tot de door Vincent omschreven symptomen kunnen leiden. We trekken zelf geen conclusies, maar belichten alle kanten van het verhaal rond de aanvallen en wanen waaraan Van Gogh bij tijd en wijle leed."
Het grootste misverstand over de ziekte van Van Gogh hoopt Bakker met de tentoonstelling in ieder geval weg te nemen. "Mensen denken weleens dat het werk van Van Gogh juist zo kleurrijk en krachtig is door zijn ziekte. Maar dat is absoluut niet waar. Tijdens de aanvallen kon hij helemaal niets, en zeker niet schilderen. Zijn werk is zo goed ondanks zijn ziekte, niet dankzij."
De waanzin van Van Gogh uit eerste hand (Foto: ANP)
