'Niemand durft op Brexit-knop te drukken'

Eigenlijk heeft premier David Cameron gewonnen want hij heeft Boris Johnson gesnookerd. Gewat? Nou ja, dat is een metafoor uit een soort Brits biljartspel, en betekent dat Cameron Johnson heeft klemgezet. Johnson is namelijk de lul welke optie hij ook kiest. Dat is de strekking van een artikel in de Britse krant The Guardian.

Het idee is als volgt: de Britten hebben weliswaar met 52 tegen 48 procent voor een vertrek uit de EU gestemd, maar er is nog geen officieel verzoek geweest tot het toepassen van Artikel 50 uit het Verdrag van Lissabon. Het gevolg zou kunnen zijn dat dit nooit gebeurt.

Cameron gaf voor het referendum aan dat het 'terecht' zou zijn als er direct na een eventuele keuze voor Brexit op de Artikel 50-knop zou worden gedrukt, maar ging niet zover om te zeggen dat hij dat dan ook zou doen. Na zijn verlies vrijdagmorgen gaf hij die verantwoordelijkheid door op te stappen uit handen, aan de populaire voormalige Londense burgemeester Boris Johnson, de leider van het 'Leave'-kamp.

Carrière
Maar Johnson nam eigenlijk een carrièregok met zijn keuze voor dat kamp. Hij zou het niet hebben kunnen verkroppen dat zijn iets jongere vroegere kostschoolmaatje Cameron het eerder tot premier schopte dan hij. Bovendien zou Johnson eigenlijk een stiekeme Remain-voorstander zijn. Toen hij in februari voor Leave uit de kast kwam, gaf de excentrieke ex-burgemeester immers aan dat wat hem betreft een Leave-stem aanleiding zou moeten zijn om meer concessies van Brussel los te peuteren. Maar dit kwam hem meteen op veel kritiek te staan en hij hield er vervolgens maar z'n mond over.

Johnson gaf vrijdag allerminst een overwinningsspeech; hij zei op ingehouden wijze dat Britse jongeren niet bang hoefden zijn dat het Verenigd Koninkrijk Europa de rug zou toekeren. Veel jongeren zijn woedend over het resultaat en vinden dat de oudere generatie hun kansen op een internationaal bestaan heeft afgenomen. Ook de val van de financiële markten en de dreiging van de Schotten en de Noord-Ieren om op te stappen heeft blijkbaar velen verrast.

Pas in oktober is er een verkiezing voor een nieuwe Conservatieve leider, en de verwachting is dat Boris Johnson die verkiezing moeiteloos zal winnen. Maar volgens The Guardian is Johnson in alle gevallen de sigaar. Als hij zich niet verkiesbaar stelt is-ie dat sowieso, maar als hij dat wel doet en wint, dan kan hij Artikel 50 in werking stellen of niet.

Zodra dat artikel wordt getriggerd (pun intended) dan zijn er precies twee jaar om de scheiding te regelen en de vele nieuwe handelsverdragen uit te onderhandelen en te tekenen. Een Brexit is vanaf dat moment onomkeerbaar tenzij de overige 27 landen verlenging geven.

Bregret
Als Johnson niet op de knop drukt roept hij waarschijnlijk de toorn over zich af van de 52 procent die voor vertrek uit de EU stemde. Of misschien iets minder want naar verluidt hebben sommigen al last van 'Bregret'. Maar als hij de trekker wel overhaalt dan is dus de andere helft pissed off, en wordt de economische malaise wellicht erger. Ook is het uiteenvallen van Groot-Brittannië vanaf dat moment vrij waarschijnlijk geworden, en kunnen de Engelsen bovendien de Schotse basis verliezen van hun Trident-kernonderzeeërs.

De EU is not amused en wil dat de Britse regering snel met de onderhandelingen over uittreding begint. Maar ondertussen werken de zes oprichters, Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk en Italië aan een plan voor een flexibelere unie om verdere referenda te vermijden. Dit had Johnson overigens al voorspeld: "Pas als wij nee zeggen gaat men luisteren", gaf hij in februari aan.

Nou heeft de Europese Unie weliswaar gezegd dat die flexibere EU niet voor de Britten is bedoeld want niemand wil suggereren dat er mogelijk niet naar de Britse bevolking zal worden geluisterd. Maar het zou zomaar kunnen dat dit stiekem toch voor Johnson is bedoeld en dat hij zich er in het najaar als premier mee instemt.

Farage
Een nieuw referendum wil eigenlijk niemand, hoewel UKIP-leider Nigel Farage eerder zei dat een uitslag van 52 tegen 48 procent aanleiding voor een nieuwe stemronde zou zijn. Maar hij bedoelde dit uiteraard in het geval van winst voor het Remain-kamp.

Formeel was de Britse volksraadpleging raadgevend, net als het Nederlandse Oekraïne-referendum. Het negeren ervan werd in Groot-Brittannië vooraf als politieke zelfmoord gezien, maar die stemming lijkt langzaam om te slaan. Zeker als er vervroegde verkiezingen komen kan dat als nieuw mandaat worden gezien.

Belofte
Als The Guardian gelijk heeft zal Johnson vermoedelijk proberen om extra beperkingen op EU-immigratie los te peuteren. Leden van de Conservatieve partij hebben al aangegeven dat ze er vermoedelijk niet in zullen slagen dat cijfer al te veel omlaag te krijgen, zelfs bij vertrek uit de EU. Net als dat al duidelijk werd dat het lastig zal worden om die andere campagnebelofte in te lossen, namelijk het doorsluizen van voormalige EU-contributie naar de gezondheidszorg.

Zondag zei Johnson overigens opnieuw dat er geen haast is met Artikel 50. Uw nederige verslaggever is reuze benieuwd of deze maffe politicus ermee weg komt als-ie uiteindelijk niet op de knop drukt. Dat hangt er natuurlijk vanaf of er een beetje behoorlijke speciale status voor Groot-Brittannië uit de onderhandelingen komt rollen (ja, alweer). De tijd zal het leren.