De 'Panama Papers'

qltel

Panama Papers is de naam van een groot journalistiek onderzoek, gebaseerd op gelekte documenten die verkregen zijn uit een datalek bij het bedrijf Mossack Fonseca.

Uit dit bedrijf zijn ongeveer 11,5 miljoen e-mails, oorkondes, verdragen, declaraties en bankafschriften gelekt. Bij elkaar was dit 2,6 terabyte aan data, wat in 2015 door een anonieme informant is gegeven aan de Süddeutsche Zeitung. Vervolgens coördineerde het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) het eenjarige onderzoek. Gisteren presenteerden 109 kranten, televisiestations en online-media tegelijkertijd de eerste resultaten.

Mossack Fonseca is één van de grootste aanbieders van zogenaamde offshorebedrijven, oftewel brievenbusfirma's in een belastingparadijs. Het bedrijf richtte rond 214.500 brievenbusfirma's in 21 belastingparadijzen op, waardoor het voor klanten van het advocatenkantoor, waaronder meerdere belangrijke politici, zakenmensen en sporters, mogelijk geworden zou zijn om hun financiële situatie te verhullen en om belastingen te ontduiken.

Aan het onderzoek namen 376 journalisten van 109 organisaties uit 76 landen deel, in Nederland werkten journalisten van het Financieele Dagblad en Trouw hieraan mee. In de databank komen 12 (voormalige) staatshoofden, 132 (voormalige) politici en publieke bestuurders, 29 miljonairs uit de Forbes 500 en 511 banken voor.

Update 17:55 uur:
De Belastingdienst gaat gegevens uit de Panama Papers die over Nederland gaan onderzoeken. De organisatie kijkt daarbij vooral of daar gegevens bij zitten die bruikbaar zijn voor de belastingheffing, zo laat het ministerie van Financiën maandag weten.

"Nederland maakt zich immers sterk voor de aanpak van belastingontduiking en fraude'', aldus het ministerie. "Nederland werkt ook internationaal aan maatregelen om belastingontwijking en belastingontduiking tegen te gaan. Dat gebeurt onder meer door het automatisch uitwisselen van gegevens tussen belastingdiensten.''

Oxfam Novib
De gegevens die onderzoeksjournalisten boven tafel hebben gekregen over belastingontwijking via Panama tonen hoe "multimiljonairs Nederland kunnen gebruiken als belastingparadijs''. Dat stelt ontwikkelingsorganisatie Oxfam Novib in een reactie.

"Buitenlandse bedrijfseigenaren kunnen zich namelijk verbergen achter Nederlandse vennootschappen om buiten het zicht te blijven van hun eigen belastingdiensten'', aldus Oxfam-belastingexpert Francis Weyzig. "Verder speelt Nederland een kwalijke rol bij het doorsluizen van geld. Door een speciale constructie via Nederland te gebruiken, kunnen aandeelhouders ook belasting ontwijken in sommige landen waarmee Nederland geen belastingverdrag heeft. Ontwikkelingslanden lopen daardoor ieder jaar miljarden aan belastinginkomsten mis.''

Topje van ijsberg
De onthullingen naar aanleiding van de zogenoemde Panama Papers zijn waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg. Dat zei EU-commissaris Margrethe Vestager (Mededinging) maandag tegen de Deense krant Finans Borsen.

Uit het journalistieke onderzoek naar wereldwijde belastingontduiking blijkt dat vele bedrijven, vermogende politici en sporters hun geld via brievenbusfirma's in belastingparadijzen stallen. Mogelijk is op grote schaal geld witgewassen of belasting ontdoken.

Vestager is verrast door de omvang van de affaire, die is gebaseerd op uitgelekte documenten van het Panamese juridische adviesbureau Mossack Fonseca & Co. De Deense EU-commissaris stelt dat vele andere bedrijven diensten aanbieden die vergelijkbaar zijn met het Panamese advocatenkantoor.

"Propaganda van het westen"
De aantijgingen tegen het Kremlin in de 'Panama Papers' vormen onderdeel van de propaganda van het Westen tegen Rusland. Dat zei maandag de voorzitter van de commissie veiligheid van het Russische parlement, Irina Jarovaja. Ze zei dat "er ontzettend veel gif wordt gespuid over Poetin, waarschijnlijk in de hoop dat er ergens iets van blijft hangen''.

Poetins woordvoerder Dmitri Peskov beklemtoonde maandag dat de naam van Poetin helemaal niet voorkomt in de omstreden documenten van financieel adviseur Mossack Fonseca & Co. Maar Poetin is volgens de woordvoerder wel het voornaamste doelwit van makers van deze berichten. Dat zijn volgens het Kremlin oud-CIA-medewerkers.

Geld van overval ook via Panama witgewassen
Een deel van de opbrengst van een van de grootste roofovervallen in Groot-Brittannië is 'offshore' verdwenen.

De documenten over het opzetten van offshorefirma's door Panamees financieel adviesbureau Mossack Fonseca & Co. stellen dat de buit van de roofoverval op de luchthaven Heathrow in 1983 voor een deel is witgewassen via een firma uit de koker van Mossack Fonseca & Co. Dat adviesbureau zegt dat het geen commentaar heeft op specifieke zaken en dat het nog nooit is aangeklaagd wegens criminele activiteiten.

Bij de roofoverval door zes overvallers eind november 1983 op een opslagruimte van onderneming Brink's Mat op de Londense luchthaven werd naar schatting 26 miljoen pond aan goud, juwelen en geld buitgemaakt. Naar de huidige maatstaven is dat omgerekend circa 100 miljoen euro. De buit werd geroofd van de Johnson Matthey Bankers.

Volgens de Panama Papers is er in 1985 door de Panamese adviseurs een offshorebedrijf, Feberion, opgericht voor vastgoedman Gordon Parry. Die zou geld van de overval witwassen en is daarvoor in 1992 veroordeeld.

Update 17:40 uur
De coalitiepartijen in de Tweede Kamer zijn blij met het onderzoek naar de Nederlandse kant van de zogenoemde Panama Papers, dat staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën) heeft aangekondigd. Maar voor de SP gaat dit niet ver genoeg.

SP-leider Emile Roemer wil dat de Tweede Kamer een parlementaire enquête gaat voorbereiden naar de rol die Nederland speelt in "het ontduiken van belasting door miljardairs''.

Helma Neppérus (VVD) vindt grondig onderzoek nodig. PvdA'er Ed Groot wil dat de Belastingdienst de Nederlandse betrokkenheid onderzoekt en "waar mogelijk boetes uitdeelt en naheft''. SP'er Roemer wil de zaak "nu tot de bodem onderzoeken en de rol van Nederland Belastingparadijs ontmantelen''.

Update 14:10 uur:
Panama heeft medewerking toegezegd als er een strafrechtelijk onderzoek komt naar de gelekte Panama Papers. "De Panamese overheid zal daadkrachtig voldoen aan ieder verzoek, of verzoek om assistentie", aldus een verklaring. Het is nog niet bekend of er een onderzoek komt, maar dat lijkt wel waarschijnlijk.

Update 14:02 uur:
Ook de naam Petro Porosjenko duikt op. De president van Oekraïne is al enige jaren actief in belastingparadijzen. Sinds 2010 duiken er transacties op via de Britse Maagdeneilanden die aan Porosjenko gelinkt zijn. Een opvallende transactie is er 1 uit december 2010. De Oostenrijkse Raffeisenbank leent 115 miljoen dollar aan Roshen, een chocolade- en snoepconcern waaraan Porosjenko het grootste deel van zijn fortuin te danken heeft. De bank krijgt daarvoor een onderpand. Het bedrijfje Linquist Services Ltd, gevestigd op de Britse Maagdeneilanden stort voor iedere dollar die Roshen leent een dollar op een geblokkeerde rekening. Er zijn sterke aanwijzingen dat Linquist in handen is van Porosjenko, waarmee hij feitelijk zijn eigen bedrijf financiert.

Een aanwijzing hiervoor is dat alle post aan Linquist wordt doorgestuurd naar het hoofdkantoor van Roshen, zo blijkt uit mails van Mossack Fonseca, die Linquist heeft helpen opzetten. Een tweede aanwijzing is dat Linquist in augustus 2012 een soortgelijke transactie met de Raffeissenbank doet. Het gaat hierbij om een lening van 12,7 miljoen dollar aan het Oekraïnse mediabedrijf UMH, dat grotendeels in handen was Boris Lozhkyn. In die periode waren Lozhkyn en Porosjenko zakenpartners en was Linquist bovendien mede-eigenaar van UMH. Kort nadat Porosjenko in 2014 benoemd werd tot president, stelde hij Lozhkyn aan als zijn stafchef. De handel en wandel van Lozhkyn wordt momenteel onderzocht door de Oostenrijkse autoriteiten vanwege witwassen bij de verkoop van UMH in 2013. Zijn banktegoeden zijn bevroren.

Update 13:43 uur:
Ook vertrouwelingen van Vladimir Poetin maken gebruik van complexe netwerken van brievenbusfirma's om belangen in Russische bedrijven onder te brengen in belastingparadijzen. Ook wordt er geschoven met leningen van soms honderden miljoenen dollars, die op geen enkele economische activiteit lijken gebaseerd.

Onder hen is cellist Sergej Roldoegin, tevens peetvader van Poetins oudste dochter. Hij staat niet op de internationale sanctielijsten die zijn uitgevaardigd tegen Russische prominenten naar aanleiding van de Russische inval in de Oekraïense regio de Krim. In het onderzoek zijn ongeveer honderd transacties gevonden met een gezamenlijke waarde van twee miljard dollar, geld dat eindigt in de kring rond Poetin. Onder de betrokkenen zijn ook de gebroeders Rotenberg, voormalige judomaatjes van de Russische president, en bankier Joeri Kovaltsjoek. Die drie staan al wel op de internationale sanctielijst.

Een woordvoerder van het Kremlin die is gevraagd naar de achtergrond van deze transacties omschreef dit als een poging van buitenlandse geheime diensten en media om de Russische president in diskrediet te brengen.

Update 12:42 uur:
De IJslandse premier Sigmundur David Gunnlaugsson wordt maandag geconfronteerd met een motie van wantrouwen in het parlement, naar aanleiding van de onthullingen in de Panama Papers. De premier is een van de staatshoofden en regeringsleiders die volgens de onthulde documenten geld zouden hebben gestald in belastingparadijzen.

Gunnlaugssons vermogende echtgenote had belangen in waardepapieren van IJslandse banken, toen die in 2008 op omvallen stonden. Gunnlaugsson was betrokken bij de onderhandelingen over de redding van banken. De vraag is of hij met zijn optreden de financiële belangen van zijn vrouw heeft bevoordeeld.

Update 12:30 uur
Juan Pedro Damiani, lid van de ethische commissie van de Fifa, heeft zaken gedaan met 3 personen die worden vervolgd in het Fifa-corruptieschandaal. Dit blijkt uit onderzoek naar de Panama Papers.

Damiani werkte met zijn advocatenkantoor voor ten minste 5 offshore-bedrijven van Eugenio Figuerdo, voormalig vicevoorzitter van de Fifa die in mei 2015 is gearresteerd vanwege verdenking van misleiding en witwassen in het Fifa-omkopingsschandaal.

Hugo en Mariano Jinkis deden ook zaken met Damiani. Deze ondernemers zouden volgens de Amerikaanse justitie miljoenen dollars steekpenningen hebben betaald om uitzendrechten van Fifa-evenementen in Latijns Amerika in handen te krijgen.

Ook voetballers maken gebruik van brievenbusfirma's. Ten minste twintig voetballers, van onder andere FC Barcelona, Manchester United en Real Madrid, hebben bedrijven bij juridisch dienstverlener Mossack Fonseca. Zo heeft Lionel Messi een brievenbusfirma met de naam Mega Star Enterprises Inc. Ook hockeyers en golfers zijn klant bij dit Mossack Fonseca. 

Al eerder was bekend dat de Spaanse voetbalclub Real Sociedad en een aantal van zijn spelers volgens de Spaanse autoriteiten offshore-entiteiten gebruikten om via Nederland belasting te ontduiken. Deze spelers, onder wie de Nederlandse oud-keeper Sander Westerveld, hadden een officieel arbeidscontract voor zo'n 1000 tot 1500 euro per maand. Deze inkomsten werden opgegeven bij de Spaanse fiscus. Daarbovenop kregen de spelers een veelvoud aan imagorechten uitbetaald in belastingparadijzen, buiten het zicht van de fiscus.

Bericht van 7:53 uur
Meerdere landen zijn onderzoeken begonnen vanwege de onthullingen uit de zogenoemde Panama Papers. Zo maakten de autoriteiten in Australië en België al bekend te kijken naar de gegevens.

De Australische belastingdienst liet weten meer dan achthonderd klanten van het bedrijf te onderzoeken vanwege mogelijke belastingontduiking. "De boodschap is duidelijk: belastingbetalers kunnen er niet op rekenen dat dit soort geheime regelingen ook geheim blijven", waarschuwde de dienst.

Ook de Belgische autoriteiten hebben belangstelling voor de onthullingen. Minister Johan Van Overtveldt (Financiën) maakte bekend dat hij de Bijzondere Belastinginspectie heeft gevraagd de gegevens te onderzoeken.

Lees ook: Panamees Advieskantoor: we zijn gehackt en Tientallen staatshoofden in 'Panama papers'