'Vroeg opstaan is een vorm van marteling'

Het onthouden van slaap is een van de meest geliefde middelen van marteling bij dictators, religieuze sekten en allerhande sadisten. Ook de CIA krijgt een warm gevoel bij slaaponthouding als ondervragingstechniek. Samen met waterboarding en gevangenen rectaal 'voeden' behoort dit tot een van de favoriete methodes om een persoon tot een goed gesprek te bewegen.

Niet zonder reden, vindt Paul Kelley. Een chronisch gebrek aan slaap kan rare dingen met het lichaam doen. De meesten van ons hebben nog nooit een ondervragingsmethode als boven omschreven ondergaan, maar we zijn wel bekend met de effecten ervan. Ons culturele school- en werkpatroon speelt ons parten. Kelley is van mening dat onze dagindeling vaak niet goed aansluit bij onze lichamelijke behoeften, waardoor er de nodige problemen kunnen ontstaan.

De neurowetenschapper denkt dat school- en werkdagen veel te vroeg beginnen en niet in pas lopen met het biologische ritme van pubers en volwassenen van onder de 55 jaar. Het structurele gebrek aan slaap kan leiden tot lichamelijke klachten, chagrijnigheid en mentale problemen.

"Wanneer je 10 jaar oud bent, dan past een '9 tot 5'-dagprogramma prima bij je", vertelt Kelley. "Maar op een leeftijd van 55 zit je nog steeds in hetzelfde patroon. In de tussenliggende tijd is er echter het een en ander met je lichaam gebeurd."

We zijn cultureel geconditioneerd om dit maar heel normaal te vinden, maar volgens de professor kun je niet zomaar voorbijgaan aan miljoenen jaren van evolutie. Zo volgen bijvoorbeeld je hart en lever een heel ander patroon en die twee nogal vitale onderdelen van je lichaam kun je niet zomaar opleggen om hun activiteiten een uurtje of drie te verplaatsen.

"We kunnen ons 24-schema niet zomaar omgooien", aldus Kelley. "Je kunt jezelf niet aanleren om op een vroeg tijdstip op te staan. Je lichaam is afgestemd op het zonlicht, iets waar je jezelf niet helemaal bewust van bent, want je systeem brengt rechtstreeks verslag uit aan de hypothalamus."

Werkdagen zouden volgens Kelley drie uur later moeten beginnen. Dat zou veel natuurlijker zijn. Een kleine opoffering die we allemaal zouden kunnen maken, in naam van de wetenschap natuurlijk.

"Werknemers zouden hun dag moet beginnen rond tien uur in de ochtend", vindt Kelley. "Je kan op volwassenen leeftijd niet ongestraft terugkeren naar het vroege schema dat je als kind had. Veel werkende mensen komen slaap te kort. We leven in een maatschappij die aan slaapberoving doet. Dit is erg schadelijk voor je lichaam en kan invloed hebben op je fysieke en emotionele prestaties van de dag."

Ook scholen zouden meer rekening moeten houden met de interne klok van de studenten. Een 10-jarige kan prima de dag beginnen om half negen. Bij pubers ligt dat heel anders. Die zouden de schooldag om tien uur moeten beginnen, voor jongvolwassenen zou dat zelfs elf uur moeten zijn. Het voormalige schoolhoofd heeft daar in het verleden wel eens een testje mee gedaan bij zijn eigen klassen. Leerlingen die om tien uur 's ochtends begonnen, presteerden veel beter. De cijfers schoten omhoog. Gelijksoortige experimenten op andere scholen op het Britse eiland zorgden eveneens voor een prestatieverbetering van ongeveer 10 procent.

Om zijn idee nog wat verder uit te werken, is hij een project begonnen met twee collega's van respectievelijk de universiteiten van Oxford en Harvard. Het is de bedoeling dat ze hun resultaten gaan vergelijken met die van studenten die nog steeds 'vast' zitten in een traditionele schooldag.

Enkele Amerikaanse scholen hebben hier al mee geëxperimenteerd. Een project van scholen in Wyoming, Minnesota en Colorado (geen achtjarigen) onder 9000 leerlingen, gaf hetzelfde resultaat als de Brit met zijn leerlingen had: er werden betere cijfers gehaald, de opkomst was hoger, er waren minder symptomen van depressie zichtbaar en er werd minder naar medicinale hulpmiddelen gegrepen. Daar komt nog bovenop dat de hoeveelheid auto-ongelukken waar een tiener bij betrokken was, dramatisch afnam.

Eigenlijk is er geen enkel argument om het niet te doen. We moeten alleen werkgevers, schoolleidingen en traditioneel ingestelde instituten nog even overtuigen van de noodzaak hiervan.