Middenklasse bepaalt verkiezingsuitslag Brazilië

Zondag mogen Brazilianen hun stem uitbrengen in de tweede en beslissende ronde van de presidentsverkiezingen. De strijd gaat tussen zittend president Dilma Rousseff en de centrumrechtse Aecio Neves. De verkiezingen zijn ongemeen spannend en hoogst onvoorspelbaar. De beslissende stem komt naar het zich laat aanzien van de lagere middenklasse.

Vorige week bleek uit een peiling dat de lagere middenklasse zich achter Neves lijkt te scharen, maar de marges zijn klein: 52 procent voor Neves, tegenover 48 voor Rousseff. Vier dagen later wees de peiling het tegenovergestelde uit. Toen ging Rousseff aan de leiding met 53 procent van de stemmen. Dat was vooral te danken aan een agressieve campagne waarin Rousseff zichzelf neerzette als de beste hoeder van de Braziliaanse economie.

Het politieke debat wordt niet alleen in de media gevoerd, maar letterlijk overal. In Lena's Salon, een kapperszaak in de Cantagalo-sloppenwijk van Rio de Janeiro, wordt druk gediscussieerd. In de ene hoek van de zaak maakt eigenaresse Lucia Helena Silva op luide toon duidelijk dat Rousseff moet winnen. Ze zwaait met een hete stijltang om haar woorden kracht bij te zetten. Een klant, die net voorzien is van een nieuwe coiffure, is het daar niet mee eens en houdt vol dat Aecio Neves de redder van de Braziliaanse economie moet worden.

"Absoluut niet. Je moet op Dilma stemmen", aldus Silva. "Wie heeft het leven van de mensen in de sloppenwijk verbeterd? Wie heeft de kloof tussen arm en rijk verkleind?"

Dat mensen vertrouwen hebben in Rousseff als het aankomt op economisch herstel is opvallend: nog geen halfjaar geleden zei in een peiling 64 procent van de respondenten nog te verwachten dat de inflatie erger zou worden. Nu denkt slechts 31 procent dat nog. Ook het aantal mensen dat denkt dat de economische situatie in Brazilië verbetert is toegenomen.

Het optimisme verrast velen, zeker omdat Brazilië technisch gezien in een recessie is beland. Volgens politiek analisten is het vooral te danken aan de agressieve campagne van Rousseff dat de kiezer de toekomst rooskleurig inziet. Neves wordt door veel mensen gezien als een man die het vooral goed voor heeft met de elite en zich alleen zorgen maakt over de rijken.

"De marketing van Dilma is de grote winnaar'', aldus Eliane Cantanhêde, een van de bekendste commentatoren van Brazilië. "Ze heeft te maken met een economie die dit jaar niet met meer dan een half procent wil groeien, het slechtste cijfer van alle opkomende landen, maar haar campagne brengt vooral het punt dat alles in orde is en veel mensen slikken dat."

De boodschap van de campagne dat alleen Rousseff de economie kan redden is de kern van de discussie in de kapsalon van Silva en die van vele discussies in het hele land. Niet iedereen staat echter achter Rousseff.

Adna Marcos, een van de andere klanten van de kapsalon, zegt dat het land economische groei hard nodig heeft en dat de Arbeiderspartij van Rousseff daar niet voor gaat zorgen."We hebben iemand nodig die de inflatie onder controle kan krijgen. We moeten de overheidsdiensten verbeteren, maar de Arbeiderspartij heeft dat niet voor elkaar gekregen. Ze hebben hun deel gedaan om de armen vooruit te helpen. Dat is ten dele gelukt, maar we hebben nieuwe leiders nodig om verder te groeien."

Silva en Marcos maken deel uit van de lagere middenklasse, die net genoeg heeft om niet afhankelijk te zijn van hulpprogramma's van de regering, maar te weinig heeft om economische tegenslag op te kunnen vangen. Ze zijn de armoede waarin hun ouders verkeerden ontvlucht en kunnen een smartphone of flatscreentelevisie kopen, maar moeten soms toch nog terugvallen op sociale voorzieningen. En juist die overheidsvoorzieningen zijn notoir slecht. Het afgelopen jaar hadden er geregeld protesten plaats tegen de erbarmelijke staat van de overheidsdiensten, zoals het openbaar vervoer, terwijl de belastingdruk hoog is.

"Zij zullen beslissend zijn in deze verkiezingen en het zal erom draaien op welke politicus deze groep stemt. Zeker omdat de rijken en de armen al hun steun aan respectievelijk Aecio en Dilma hebben uitgesproken", meent Alessandro Janoni, directeur van opiniepeiler Datafolha.

"Met Dilma weten we waar we aan toe zijn, en dat werkt niet meer. We groeien niet meer, de inflatie stijgt en ik begin dat te voelen", zegt Marcos vanuit haar kappersstoel. "Ze zeggen dat Aecio alleen maar beleid zal voeren dat gunstig is voor de rijken, maar ik geloof daar niet in." Silva lacht. "Je bent gek als je denkt dat iemand anders dan Dilma ons gaat helpen. Zonder de Arbeiderspartij neemt het verschil tussen arm en rijk alleen maar toe. Ik ben bang dat dat betekent dat wij in het midden dan weer terug bij af zijn."