'Ict-waakhond moet rijksprojecten toetsen'
Alle ict-projecten van de rijksoverheid boven de vijf miljoen euro moeten de komende vijf jaar worden getoetst door een nieuw op te richten ict-autoriteit. Die moet nog voor het begin van het project aan de hand van tien basisregels nagaan of goed is nagedacht over het hoe en waarom van een project. Dat is de belangrijkste aanbeveling van de parlementaire onderzoekscommissie ict.
In de tien regels staat onder meer dat de meerwaarde van een project aan de samenleving en de eindgebruiker moet worden getoond. Werkprocessen die worden geautomatiseerd, moeten eerst worden gestandaardiseerd en gereorganiseerd. Technische en bestuurlijke risico's moeten eerst in kaart worden gebracht en geëlimineerd om 'doormodderen' te voorkomen. Verder moet worden aangetoond dat er ruimte is voor kritiek. "Openheid en transparantie zijn hierbij het uitgangspunt."
De nieuwe waakhond, onder de naam Bureau ICT-toetsing (BIT), moet een 'kleine, efficiënte en slagvaardige organisatie zijn' onder het ministerie van Algemene Zaken. De overheid krijgt in het verslag felle, maar niet nieuwe, kritiek op de omgang met ict-projecten. "De commissie signaleert regelmatig een ongebreideld ict-enthousiasme, maar ook een Tweede Kamer die om beleid vraagt zonder het belang (of de kosten) van ict voor de uitvoering te beseffen."
In reactie hierop doen bewindspersonen vaak toezeggingen, die niet op technische haalbaarheid zijn getoetst, concludeert de commissie. "Eventuele tegenspraak van ambtenaren komt niet voor of bereikt de top niet." Vervolgens zetten ministeries 'onmogelijke opdrachten' uit. De meeste bedrijven trekken niet aan de bel, maar voeren ze uit in de wetenschap dat later goedbetaald meerwerk volgt. "De zeldzame keren dat leveranciers opdrachtgevers voor problemen willen behoeden, wordt er niet naar hen geluisterd."
Het geheel van ict-organisaties bij de rijksoverheid is volgens de commissie chaotisch en ondoorzichtig. Ook is niet duidelijk wie waarvoor verantwoordelijk is. Hierdoor heeft de overheid haar ict-projecten vaak niet in de hand als het gaat om de kosten, de tijd of zelfs het eindresultaat.
Hoeveel geld gemoeid is met mislukkingen is volgens de commissie niet na te gaan doordat sinds 1995 geen financieel overkoepelend overzicht van ict-projecten wordt opgesteld. "Een veilige schatting op grond van informatie van diverse deskundigen komt neer op één à vijf miljard euro verspilling per jaar - naar het oordeel van de commissie in alle gevallen een onaanvaardbaar hoog bedrag."
De commissie, bestaande uit Kamerleden, heeft ook kritiek op de Tweede Kamer. Door desinteresse voor het onderwerp en gebrek aan deskundigheid zou die zijn controlerende taak niet waar maken. Het kabinet zou de Kamer onvoldoende informeren.
Commissievoorzitter Ton Elias (VVD) wijst erop dat eerdere pogingen om de steeds weer terugkerende 'ict-ellende' hebben gefaald. "We hopen dat de Tweede Kamer nu een keer doorzet en onze aanbevelingen in samenhang overneemt. Gebeurt dat niet, dan blijft dit doorzieken, zo vreest onze commissie."
