FOK!toen: Dolle Dinsdag
Vandaag gaan we in FOK!toen precies zeventig jaar terug in de tijd. Terug naar dinsdag 5 september 1944, een dag die de geschiedenis in zou gaan als Dolle Dinsdag.
Minister-president Gerbrandy
Radio Oranje
Op de avond van 4 september zaten vele Nederlanders in hun verduisterde huizen naar de uitzending van Radio Oranje te luisteren. Op zondag 3 september was Brussel bevrijd en een dag later was Antwerpen op de Duitsers veroverd. Minister-president Gerbrandy liet vanuit Londen weten dat de stad Breda bevrijd was en sprak de historische maar eveneens voorbarige woorden: "Het uur der bevrijding heeft geslagen". In werkelijkheid bleken de geallieerde troepen nog niet eens over de Nederlandse grens te zijn gekomen.
Uit Ons Volk van 5 september 1944
Al snel ontstonden de meest wilde verhalen. In Rotterdam ging het gerucht dat de bevrijders al bij Moerdijk waren, in Amsterdam ging het verhaal dat de moffen Den Haag en Rotterdam al uitgejaagd waren en in Zuid-Nederland had men de hele dag al geallieerde kanonnen horen schieten. Toen daaropvolgend ook nog het valse radiobericht uit Londen kwam over de zogenaamde bevrijding van Breda werden op sommige plaatsen de Nederlandse driekleur en oranje vaandels voorzichtig uit de mottenballen gehaald.
De verzetskrant De Gil van 15 september 1944
Paniek bij de NSB
Onder in Nederlandse verblijvende Duitsers en NSB'ers ontstond grote paniek. Met het tempo dat de geallieerden oprukten zou Nederland binnen een paar dagen aan de beurt zijn en veel van de collaborateurs vreesden voor hun leven. Zo'n 65.000 van de 100.000 Nederlandse NSB'ers kozen dan ook eieren voor hun geld en sloegen op de vlucht richting Duitsland.
Anton Mussert, de oprichter en leider van de NSB, besloot dat NSB'ers uit het zuiden en midden van het land naar het oosten moesten evacueren. Op 5 en 6 september reden een veertigtal evacuatietreinen vol met NSB'ers richting het noorden van Nederland en Duitsland, maar ook op het spoor waren ze niet veilig voor de vliegtuigen van de RAF. De geallieerde vliegtuigen hebben de opdracht om alles wat Duitsers kan vervoeren aan te vallen en uit te schakelen. Ook personentreinen waren hier niet van vrijgewaard. Zo komen er op 6 september bij een luchtaanval op een trein op het traject van Amsterdam naar Hilversum 37 mensen om het leven. Ook zijn er 30 zwaargewonden en 40 lichtgewonden te betreuren.
Op 5 en 6 september worden overal in Nederland aanvallen uitgevoerd op de vijand. Met behulp van onder meer Spitfires en Mustangs worden meer dan 100 locomotieven uit de rails geknald. Ook worden wagens, vrachtwagens, tanks, luchtafweerauto’s en een paard en wagen door de geallieerden gebombardeerd.
Uit het blad Telex van 31 december 1944
Terug naar de wrange werkelijkheid
Ook onder in Nederland gelegerde Duitsers ontstond paniek door Dolle Dinsdag. Zo werden alle joodse gevangenen uit Kamp Westerbork afgevoerd naar concentratiekampen in Auschwitz, Theresienstadt en Bergen-Belsen, om zo plaats te maken voor de opvang van zo'n 3.500 NSB-gezinnen, -leden en andere pro-Duitse Nederlanders en andere collaborateurs. Ook in het SS-concentratiekamp in Vught werden gevangengenomen verzetsmensen met tientallen tegelijk door de Duitsers geëxecuteerd.
Al snel begon duidelijk te worden dat de bevrijding nog wel even op zich zou laten wachten. De bevrijdingsroes zou blijven hangen al zou het nog tot 14 september duren voordat Maastricht als eerste Nederlandse stad bevrijd zou worden.
Uit De Friese Koerier van 3 mei 1968
