FOK!toen: 70 jaar na D-Day
Het is vandaag op de kop af 70 jaar geleden dat tienduizenden geallieerde soldaten aankwamen op het strand van Normandië om Europa te bevrijden van de Duitse bezetters. Operatie Overlord startte met luchtlandingen en een massale amfibische aanval in de vroege morgen van 6 juni, een dag die de geschiedenis in zou gaan als D-Day. In FOK!toen vandaag een terugblik op deze historische dag, die het begin zou zijn van de bevrijding van West-Europa.
De voorpagina van The Age van 7 juni 1944
De aanloop naar D-Day
In 1944 zuchtte West-Europa al meer dan vier jaar onder het juk van de Duitse bezetters. Sinds de Nazi's de macht hadden in Frankrijk was het relatief rustig geworden. In Oost-Europa woedde echter nog steeds een bloedige strijd. Zo hadden de nazi's flink op hun donder gehad bij de slag om Stalingrad en ook in de Oekraine werden de manschappen van Hitler langzaam maar zeker teruggedrongen door het Rode Leger.
Nadat ook de tankdivisies van de Duitse generaal Erwin Rommel in Afrika waren verslagen, landden de geallieerden in het zuiden van Italië. De Britse premier Churchill had zijn zinnen gezet op een gezamelijke invasie via Zuid-Europa, maar de Amerikanen zagen meer heil in een aanval via West-Europa. Ook Sovjet-dictator Jozef Stalin was het met de Amerikanen eens. Op deze manier zouden de Nazi's aan twee kanten bestreden worden.
De conferenties van Casablanca, Quebec en Teheran
In januari 1943 vond de conferentie van Casablanca plaats, bijgewoond door Roosevelt, Churchill en de verzamelde chef-stafs. Het was tijdens deze besprekingen dat duidelijk werd dat ook de Britten niet langer de druk van de Amerikanen voor een oorlog op twee fronten konden weerstaan. In 1942 hadden de Amerikanen al plannen gemaakt voor een groot offensief, dat moest plaatsvinden in het voorjaar van 1943. Het plan kreeg de naam Operatie Roundup. Mede door slecht weer kon deze aanval geen doorgang vinden. Tijdens de conferentie van Casablanca werd besloten om Operatie Roundup alsnog door te zetten op een later tijdstip. De operatie werd hernoemd naar Overlord en de datum werd vastgesteld op 1 mei 1944.
In augustus 1943 vond in Quebec een conferentie plaats tussen de regeringsleiders van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. De belangrijkste besluiten tijdens deze besprekingen waren de verheviging van de bombardementen van Duitsland en de uitbreiding van geallieerde troepen in zowel Italië als het Verenigd Koninkrijk. Ook werd bekendgemaakt dat de plannen voor Operatie Overlord zo goed als gereed waren.
Eind november 1943 kwamen Stalin, Roosevelt en Churchill bijeen voor de conferentie van Teheran. Bij deze conferentie bespraken de regeringsleiders vooral wat er moest gebeuren nadat de oorlog afgelopen was. Zo werd de verdeling van Duitsland besproken en werden ook de grenzen van andere landen in Europa vastgelegd.
Uit de Amigoe di Curacao van 6 juni 1944
Calais of Normandië
Omdat de geallieerde jachtvliegtuigen Spitfire en Hawker Typhoon niet zo ver konden vliegen was het aantal landingsplaatsen nogal beperkt. Uiteindelijk moesten de geallieerden kiezen tussen het Nauw van Calais en de stranden van Normandië. Calais lag het meest voor de hand, maar ook de Duitsers waren zich daar van bewust en had deze kuststrook van extra zware verdediging voorzien. Dit gaf de doorslag voor de keuze voor Normandië.
In december 1943 werd generaal Eisenhower tot opperbevelhebber van de geallieerde invasiestrijdkrachten benoemd. In januari 1944 volgde de benoeming van generaal Montgomery als bevelhebber van de grondstrijdkrachten. Onder hun leiding werd de aanval ingezet met vijf divisies over zee en drie via de lucht. Onder bevel van admiraal Sir Bertram Ramsay werd een vloot van meer dan 6000 vaartuigen ingezet voor de aanval, bestaande uit onder meer 4000 landingsvaartuigen en 130 oorlogsschepen voor de beschieting van de kust.
Daarnaast zouden 12000 vliegtuigen worden ingezet om de landingen te ondersteunen. Hierbij zaten zo'n 1000 transportvliegtuigen om meer dan 20000 parachutisten en luchtlandingstroepen over te brengen. Deze eenheden moesten ervoor zorgen dat de Duitsers geen tegenaanval konden beginnen.
Uit de Nieuwe Koerier van 6 juni 1944
Operatie Fortitude
Ook de Duitsers wisten maar al te goed dat er een aanval vanuit het westen zou komen. Om de nazi's af te leiden bedachten de geallieerden een afleidingsplan. De geallieerden wekten de indruk dat ze samen met de Russen de aanval wilden inzetten op Noorwegen. Er werd een compleet leger in het leven geroepen, bestaande uit een viertal divisies. Ook werd er veel fake-berichten verstuurd in de hoop dat Duitse spionnen mee zouden luisteren. Hitler was overtuigd dat de geallieerden Noorwegen zouden binnenvallen en stuurde zijn beste zee- en landstrijdkrachten naar Noorwegen, ver van de uiteindelijke plaats van de invasie.
Het tweede deel van Operatie Fortitude bestond uit het oprichten van een compleet fictief Amerikaans leger in de buurt van Dover, inclusief opblaasbare tanks, nepgebouwen en nog meer nep-radioverkeer. Hiermee bevestigden ze de Duitse vermoedens dat de invasie bij het Nauw van Calais zou plaatsvinden. Om deze illusie in stand te houden werd het gebied rondom Calais extra gebombardeerd. Zelfs toen de invasie van Normandië was begonnen waren sommige Duitsers er nog steeds van overtuigd dat het slechts een afleidingsmanoeuvre was voor een nog zwaardere aanval op Calais.
Uit de Haagsche Courant van 7 juni 1944
De Atlantikwall
De Atlantikwall was een verdedigingslinie die nazi-Duitsland had aangelegd ter voorkoming van een geallieerde invasie. De linie liep van Noorwegen, via Denemarken, Duitsland, Nederland en België naar Frankrijk tot aan de grens met Spanje en bestond uit bunkers, kanonnen en mijnenvelden. Het gebied rondom Normandie werd bewaakt door een viertal Duitse divisies, waarvan slechts één in goede conditie was. De andere drie divisies bestonden voornamelijk uit manschappen die wegens medische gebreken niet aan het oostfront konden vechten en soldaten van andere nationaliteiten (waaronder veel Russen) die een plaats in het Duitse leger hadden verkozen boven een leven in een krijgsgevangenenkamp.
Om parachutisten tegen te houden hadden de Duitsers een deel achter Utah-beach onder water gezet. De Atlantikwall was echter nog niet helemaal afgebouwd toen de invasie van Normandië begon. Op de avond van 5 juni was de aanval al begonnen met het droppen van parachutisten vanuit zweefvliegtuigen. Deze manschappen moesten bruggen en andere strategische plekken in handen zien te krijgen om zo een Duitse tegenaanval te voorkomen. Veel van de geallieerde troepen kwamen echter onbedoeld verspreid over Normandië terecht en dit zorgde voor veel verwarring onder de aanwezige Duitse troepen.
Uit de Afro-American van 10 juni 1944
D-Day
Ondertussen voer een enorme armada van geallieerde schepen naar de kust van Frankrijk. Vanaf 05.45 uur openden de oorlogsschepen het vuur op de Duitse verdedigingslinie. Nog geen uur later gingen de eerste troepen aan land. De Amerikaanse eenheden richten zich op een tweetal stroken strand met de codenamen Omaha– en Utah-beach, terwijl Britse, Canadese en Franse soldaten Gold, Juno en Sword-beach voor hun rekening namen.
Vooral op Omaha-beach werd een bikkelharde strijd geleverd, waarbij de Amerikanen de volle laag kregen. Vooral de eerste aanvalstroepen werden op het zwaarverdedigde strand afgeslacht. Meer dan 3000 Amerikaanse soldaten zouden deze aanval niet overleven. Het zou tot het einde van de dag duren voordat de Duitse verdediging eindelijk doorbroken kon worden.
Uit het Dagblad van Leiden en Omstreken van 6 juni 1944
De Britse eenheden die op Sword-beach aan land kwamen leden ook grote verliezen. Rond 10.00 uur die ochtend waren de Duitse verdedigingswerken bij la Bréche veroverd. Sword-beach was de enige lokatie waar Duitse eenheden zich nog aan een tegenaanval waagden. Mede hierdoor was de stad Caen een dag langer bezet door de nazi's. De Canadese en Britse strijdkrachten die op Juno Beach landden, werden geconfronteerd met zware tegenstand. Van de eerste aanvalsgolf zou slechts de helft het gebeuren overleven. De Canadezen en Britten slaagden er echter in om binnen enkele uren het strand achter zich te kunnen laten en begonnen aan hun opmars landinwaarts. Aan het eind van D-Day waren er 14.000 Canadezen aan land gegaan.
Ook op Gold-beach (24 kilometer ten oosten van Omaha-beach) waren de verliezen hoog. Dit kwam voornamelijk omdat de Duitsers een aan zee liggende dorp als verdedigingsbolwerk gebruikten. La Rivière viel 's morgens rond tien uur, en Le Hamel viel 's middags in Britse handen. Rond middernacht waren al al meer dan 25.000 Britse soldaten op Gold-beach aangekomen. Ook waren Britse troepen al zo'n 10 kilometer in bezet gebied opgerukt. Van de 23.000 man die bij Utah-beach aan land gingen kwamen 'slechts' 197 man om het leven. De manschappen waren eigenlijk op een verkeerde plaats aan land gegaan, maar waren daar een nog betere plaats geland.
Uit de Montreal Gazette van 6 juni 1959
Op weg naar Parijs
Uiteindelijk zouden op 6 juni zo'n 150.000 geallieerde manschappen aan de invasie meedoen. Daarbij vielen zeker 12.000 slachtoffers, waaronder 4.400 doden. Aan de Duitse kant vielen zo'n 1000 doden. Het doel, om de steden Carentan, Bayeux, St. Lô en Caen te veroveren, was niet geslaagd en het zou nog weken duren voordat de werkelijke bevrijding van Frankrijk kon beginnen.
