FOK!toen: Can - Tago Mago (1971)
In FOK!toen werpen we vandaag een blik op het derde album van de legendarische Duitse progressieve rockband Can. Met het album Tago Mago leverde de band een stuk experimentele krautrock, die een grote inspiratiebron zou vormen voor bands zoals Radiohead, The Flaming Lips en vele anderen.
De vroege jaren
Voor het ontstaan van de band Can moeten we terug naar 1966. Het was namelijk in dat jaar dat de Duitse toetsenist Irmin Schmidt een reis naar New York maakt. New York was in die tijd 'the place to be' en Schmidt had tijdens zijn verblijf in de Amerikaanse wereldstad ontmoetingen met avant-garde muzikanten zoals Steve Reich, La Monte Young en Terry Riley. Zoals velen ontmoette Schmidt ook de legendarische Andy Warhol en ziet ook optredens van The Velvet Underground. Er ging voor de klassiek geschoolde Schmidt een geheel nieuwe wereld open. Wanneer Schmidt later dat jaar terug is in Keulen besluit hij om zijn eigen groep op te richten, samen met de Amerikaanse avant-garde componist en fluitist David C Johnson en muziekleraar Holger Czukay.
Tot op dat moment hadden de muzikanten, die hun band Inner Space hadden genoemd, zich alleen maar bezig gehouden met avant-gardistische klassieke muziek. Zo hadden zowel Schmidt als Czukay nog les gehad van de Duitse componist Karlheinz Stockhausen. Schmidt koos voor het orgel en piano, terwijl Czukay bas speelde en opnames maakte op een simpele tweesporenrecorder. De groep werd al snel uitgebreid met de 19-jarige gitarist Michael Karoll, een student van Czukay, en drummer Jaki Liebezeit. Liebezeit had voorheen in freejazz bandjes gespeeld maar was op dat genre uitgekeken. Nadat de groep zich meer op rockmuziek begon te richten besloot Johnson eind 1968 de band te verlaten.
The Can
Inmiddels was de bandnaam veranderd in The Can, later afgekort tot simpelweg CAN. Volgens Liebezeit was het een afkorting voor 'Communisme, Anarchisme, Nihilisme'. In 1968 maakt de groep samen met de uit New York afkomstige beeldhouwer Malcolm Mooney opnames voor een album getiteld Prepared to Meet Thy Pnoom. Omdat nergens een platenlabel te vinden was die het album wou uitbrengen, gingen de mannen maar aan de slag met een volgens album. Op het in 1969 uitgebrachte debuutalbum Monster Movie komen we vervolgens alleen 'Father Cannot Yell' en 'Outside My Door' nog tegen van het onuitgebrachte eerste album Prepared to Meet Thy Pnoom. Naast het op een oud rijmpje gebaseerde 'Mary, Mary So Contrary' komen we op de B-kant van de debuutelpee het bijna 21 minuten durende 'Yoo Doo Right' tegen, een track die was ontstaan tijdens een zes uren durende jam van de groep. Het album Monster Movie was één van de grondleggende platen voor het latere populaire genre krautrock.
In september 1970 volgt het tweede album van Can. Op Soundtracks horen we een aantal nummers die de band opnam voor een aantal undergroundfilms, zoals Roland Klicks Deadlock, Mädchen... Nur Mit Gewalt van Roger Fritz, Jerzy Skolimowskis Deep End en Thomas Schamonis Bottom – Ein Großer Graublauer Vogel. Op dit album maken we ook kennis met Damo Suzuki, de nieuwe zanger van de band die het stokje over zou nemen van Malcolm Mooney, die nog maar op twee tracks te horen is.
Can - Tago Mago (Britse persing)
De opnames van Tago Mago
Nadat Malcolm Mooney eind 1970 de band had verlaten, zat de groep zonder zanger. Holger Czukay komt bij een cafe in Munchen de straatartiest Kenji "Damo" Suzuki tegen. Dezelfde avond nog zou Suzuki met Can optreden in de Blow Up Club en was niet lang daarna een vast bandlid van Can.
Voor de opnames van Tago Mago gingen de mannen van Can in november 1970 naar Schloss Nörvenich, een fraai oud kasteel in de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen. Een kunstverzamelaar genaamd Vohwinkel had de groep aangeboden om een jaar lang gratis in het kasteel te mogen wonen. Tago Mago was het eerste album van Can, die tussenopnames bevatte die tussen de reguliere opnames door was opgenomen. Czukay nam namelijk stiekem opnames van de jammende muzikanten als deze moesten wachten vanwege het vervangen van een microfoon of het verhelpen van een technisch probleem. De muzikant monteerde vervolgens de ongeorganiseerde jams en maakte er gestructureerde liedjes van. De opnames van Tago Mago zouden in totaal drie maanden duren.
Tago Mago
In februari 1971 verscheen het album Tago Mago als dubbelelpee op United Artists Records. Voor het avontuurlijke album liet de groep zich inspireren door jazz grootheden als Miles Davis, maar eveneens occultist Aleister Crowley. Op dit album horen we dan ook meer jazz-invloeden dan op de vorige opnames van de band. Czukay omschreef Tago Mago als een reis door een mysterieuze muzikale wereld, waar vanuit het licht naar het donker wordt gereisd, waarna de groep weer terugkeert naar het beginpunt. Tago Mago is verdeeld over twee elpees. Op de eerste plaat horen we de meer conventionele kant van de groep, terwijl er op de tweede elpee meer ruimte is voor experimenten.
Met tracks als 'Peking O' en 'Aumgn' was de groep haar tijd ver vooruit en liet een geluid horen dat nog jarenlang als inspiratiebron zou dienen voor vele artiesten. Johnny Rotten noemde dit één van de albums die hem hadden aangezet om muziek te gaan maken, Bobby Gillespie (Jesus and Mary Chain, Primal Scream) omschreef de plaat als 'muziek die nog nooit eerder door een artiest op een plaat was gezet, niet Amerikaans en geen rock-'n-roll, maar mysterieus en Europees' en ook Jonny Greenwood en Thom Yorke van Radiohead noemen het album Tago Mago als een inspiratiebron voor hun band in de vroege jaren. Zelfs Marc Bolan van T-Rex was groot fan van de manier waarop Suzuki zijn teksten schreef.
Can - Tago Mago (Amerikaanse persing)
Kant A:
1. Paperhouse 7:28
2. Mushroom 4:03
3. Oh Yeah 7:23
Can - Tago Mago (Zuid-Koreaanse persing)
Kant B:
1. Halleluhwah 18:32
Can - Tago Mago (Duitse persing)
Kant C:
1. Aumgn 17:37
Can - Tago Mago (Britse persing)
Kant D:
1. Peking O 11:37
2. Bring Me Coffee or Tea 6:47
Voor meer informatie over Can kun je hier een leuke documentaire over de band bekijken. Eveneens van YouTube is deze fraaie psychedelische clip van 'Halleluwah', opgenomen in 1971.
