FOK!toen: Open het Dorp
Vandaag gaan we in FOK!toen 51 jaar terug in de tijd. Het was namelijk op 26 en 27 november 1962 dat de inzamelingsactie Open het Dorp in een 23 uur durende marathonuitzending werd vertoond. Open het Dorp was één van de allereerste grote inzamelacties die op de Nederlandse televisie te zien was.
Uit het Limburgs Dagblad van 27 november 1962
Vanuit de RAI in Amsterdam begon op 26 november om 20.30 uur de uitzending van de AVRO waarbij geld werd ingezameld voor het aanleggen van een woongemeenschapswijk en zorginstelling voor gehandicapten. De 23 uur durende uitzending werd zowel op de televisie als de radio uitgezonden. Het programma, dat werd geregisseerd door Theo Ordeman, werd gepresenteerd door Mies Bouwman. Voor de bouw van de woongemeenschap was een bedrag nodig van 25 miljoen en men verwachte met de marathonuitzending ongeveer 3 of 4 miljoen binnen te halen. Al voordat de uitzending was begonnen waren er al toezeggingen binnen voor een bedrag van 5 miljoen gulden.
Uit het advertentieblad Frisia van 29 november 1962
De marathonuitzending begint
De avond begon met een documentaire van een uur waarin het Nederlandse volk te zien kreeg wat er allemaal mogelijk en onmogelijk was op het gebied van revalidatie voor lichamelijk gehandicapten. Na de documentaire dacht men dat er een geweldig showprogramma zou beginnen maar in plaats daarvan kwam Mies Bouwman vertellen dat het nu tijd was om met een met geld gevuld lucifersdoosje naar de lokale kruidenier moesten om daar de gulle gave in te leveren. De daaropvolgende drie kwartier was er op de televisie niet meer te zien dan het woord pauze. Men was namelijk bang dat niemand zijn huis zou verlaten als het programma door zou gaan.
Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 23 november 1962
Op de radio werd ondertussen vanaf allerlei locaties in het land de laatste stand van zaken doorgenomen. Vanuit een studio in Bussum presenteerde Ageeth Scherphuis een programma dat duidelijk aantoonde dat men in die tijd de actualiteiten en primeurs beter over kon laten aan de radio. Om 22.15 uur was het dan eindelijk tijd voor het show-programma op de televisie. Terwijl er tientallen geschenken en geldbedragen werden aangeboden zag Nederland optredens van Teddy en Henk Scholten, Mieke Telkamp, Hetty Blok, Carla en Loek de sprekende pop, het Nationaal Ballet van Sonia Gaskell en Alex de Haas. Vooral oudere kijkers moesten bij Open het Dorp veelvuldig terugdenken aan de radioactie Beurzen Open, Dijken Dicht, die was gehouden na de stormramp van 1953.
Mies Bouwman (telegraaf 27 november 1962)
500 rookworsten en een niet ingeënte hond
Bij de actie voor Open het Dorp kreeg men niet alleen maar geld aangeboden. Ze kreeg de organisatie zo'n 100.000 kalkstenen en 20.000 gevelstenen. Dit waren nog redelijke giften maar er werden ook vreemdere aanbiedingen gedaan. Zo werden onder meer een complete bungalow, een ponywagen, 500 rookworsten en een niet ingeënte hond aangeboden. De KNVB gaf 25.000 gulden, een bejaard echtpaar betaalde 100 gulden voor elk kleinkind en een anonieme man bood zelfs 10.000 guldens. Wat volgde was een stormloop van volk dat de meest uiteenlopende giften in natura beloofden en deze ook werkelijk kwamen brengen. Al deze gulle gevers mochten het podium op om daar met een stralende Mies Bouwman een praatje te maken.
Uit de Telegraaf van 27 november 1962
Het bedrag van 1 miljoen werd al voor middernacht behaald toen burgemeester C.G. Matser van Arnhem kwam vertellen dat de eigenaar van de bouwgrond had besloten om deze aan de organisatie te schenken. Er was al een contract met de eigenaar afgesloten, waarbij de koopsom was bepaald op 800.000 gulden, die nu geheel kwam te vervallen. Anderhalf uur later stond de teller inmiddels al op 4 miljoen gulden en was duidelijk dat de bouw definitief door zou gaan. In de Noordhal van de RAI was men ondertussen begonnen met het tellen van het geld uit de lucifersdoosjes. In de doosjes trof men niet alleen dubbeltjes, kwartjes en guldens aan, er waren veel doosjes met bankbiljetten en in sommige doosjes zaten zelfs meerdere briefjes van 100 gulden.
Uit de Leeuwarder Courant van 27 november 1962
In andere doosjes trof men ongebruikte postzegels van hoge waarde aan en ook waren er doosjes met geld uit België, Duitsland, Frankrijk en Joegoslavië. Er werden ook obligaties aan toonder in de lucifersdoosjes gevonden en zelfs gouden horloges. Een jonge invalide vrouw in haar bruidsdagen besloot om het geld dat ze had opgespaard voor een trouwjurk te schenken aan de inzamelactie. Van een onbekend gebleven kijkster zou de jonge vrouw alsnog een fraaie trouwjurk krijgen, een Amsterdamse makelaar beloofde haar een huis en later werd haar ook nog de nodige inboedel toegezegd. Nederland liet zich weer eens van haar allerbeste kant zien.
Uit de Telegraaf van 27 november 1962
Geen liedje, geen geld!
Net als bij elke gebeurtenis waarbij veel mensen betrokken zijn waren er bij Open het Dorp ook al 'grappenmakers'. Zo beloofde een man om 10.000 gulden over te maken en gaf een bekend hotel in Den Haag op als zijn woonadres. Bij navraag bleek de man echter niet te bestaan en had men ook nog nooit op dat adres van zijn firma gehoord. Een andere meneer belde met de vraag of Mies Bouwman een liedje voor hem zou kunnen zingen. Ze zou daar dan fl 12,50 voor ontvangen. "Ach meneer, geeft u het geld toch zo" probeerde de telefoniste nog, "Mies Bouwman heeft daar nu geen tijd voor" maar de man was niet om te halen. "Geen liedje, geen geld" zei de man en hing de telefoon op de haak.
Op de televisie ging het programma na middernacht verder met optredens van de populaire Johnny en Rijk en ging toen via Corry Brokken naar het hoogtepunt van de nachtuitzending. Het optreden van de Nederlandse Opera, een optreden van de Nederlandse Comedie en daarna Toon Hermans. In de ochtenduren was de mensen stroom al bijna niet meer te stuiten. Een veehouder kwam met een kalkoen en twee biggen, die tijdens de uitzending van Kleutertje Luister nog even gezellig mee gingen gillen. Een andere boer kwam met een kalf aan een stevig stuk touw. Gasfornuizen, rolstoelen, stofzuigers, koelkasten en nog veel meer praktische zaken werden naar de RAI gebracht.
Geld tellen voor Open het Dorp
De laatste loodjes
Tegen het middaguur was het bedrag al opgelopen tot 7,5 miljoen gulden. Een enorm applaus klonk door de hal toen de heer Feith, de voorzitter van de Nederlandse Sport Federatie, bekend maakte dat de NSF voor de aanleg van sportaccommodaties in het dorp fl 250.000 beschikbaar stelde. Mies Bouwman deed ondertussen een oproep aan het Nederlandse volk om niet meer naar de RAI te komen omdat men er simpelweg geen mens meer bij kon. Rond 15.00 uur was de teller de 8 miljoen inmiddels al gepasseerd. Met zo'n 50 politiemannen, acht bereden agenten en de nodige militairen moest men proberen om de orde te handhaven. De steeds aangroeiende stroom van mensen met gulle gaven zou er uiteindelijk voor zorgen dat de politie aan het einde van de middag uit veiligheidsoverwegingen moest gelasten om tijdelijk met de uitzending te stoppen en de hal te ontruimen.
Uit de Telegraaf van 28 november 1962
Op dinsdagavond 27 november kwam er na 23 uur een einde aan de marathonuitzending. Terwijl haar stem oversloeg van alle spanningen sprak Mies Bouwman de legendarische woorden: "De stand voor de AVRO-actie Open het Dorp is nu ongeveer twaalf miljoen gulden" en dat was alleen de eindstand nog maar toen de presentatrice uit beeld en uit de ether verdween.
Eind januari 1963 werd bekend dat zo'n 90 procent van de Nederlandse bevolking zich had ingezet voor de inzamelingsactie, die in totaal 21.192.000 gulden zou opleveren. Met dat geld werd de woongemeenschapwijk en zorginstelling Het Dorp te Arnhem opgericht, dat in mei 1970 officieel werd geopend.
Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 29 november 1962
In 2011 werd besloten tot een grondige renovatie van Het Dorp. Op de flatgebouwen na zullen alle gebouwen afgebroken worden om daarna in de oorspronkelijke vorm herbouwd te worden. De ingrijpende renovatie zal in ongeveer vijf jaar voltooid worden.
