Koning voorziet einde verzorgingsstaat

De klassieke verzorgingsstaat zal de komende jaren veranderen in een participatiesamenleving. Dat heeft koning Willem-Alexander dinsdag gezegd tijdens zijn eerste troonrede.

"Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger", zei Willem-Alexander. "Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving."

Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor haar eigen leven en omgeving. Hiermee voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan dat van de samenleving, aldus de koning. De omslag naar een participatiesamenleving is vooral zichtbaar in de sociale zekerheid en de langdurige zorg.

"De klassieke verzorgingsstaat uit de tweede helft van de twintigste eeuw heeft juist op deze terreinen regelingen voortgebracht die in hun huidige vorm onhoudbaar zijn en ook niet meer aansluiten bij de verwachtingen van mensen", zei Willem-Alexander. "In deze tijd willen mensen hun eigen keuzes maken, hun eigen leven inrichten en voor elkaar kunnen zorgen. Het past in die ontwikkelingen zorg en sociale voorzieningen dicht bij mensen en in samenhang te organiseren."

De koning kondigde verder aan dat de regering het groeivermogen van de Nederlandse economie wil versterken. "Dit legt de basis voor het creëren van banen en herstel van vertrouwen bij mensen en bedrijven." De noodzakelijke hervormingen kosten echter tijd en vragen om doorzettingsvermogen.

Een handreiking naar de oppositie bleef uit in de troonrede. Het kabinet is in de Eerste Kamer afhankelijk van de steun van de oppositiepartijen. Willem-Alexander ging daar niet expliciet op in. "De relatie tussen parlement en regering staat het komende jaar in het teken van veel wetgeving", zei hij. "Op basis van het regeerakkoord en de uitwerking daarvan in afspraken met sociale partners en andere maatschappelijke partijen, zal de regering voorstellen bij u indienen."

Daarbij benadrukte hij wel dat de overheidsfinanciën op orde moeten worden gebracht. Een 'prudent niveau van overheidsschuld' is cruciaal. "Momenteel betalen alle Nederlanders samen - zelfs bij de huidige lage rentestand - elf miljard euro aan rente over de overheidsschuld." Als de schuld groeit en de rente stijgt, dan gaat die rentelast steeds zwaarder drukken op de economische groei, op de betaalbaarheid van voorzieningen en op de inkomens van mensen, aldus Willem-Alexander.