Fraudehoogleraar bedacht tientallen onderzoeken
De in opspraak geraakte hoogleraar Diederik Stapel heeft op grote schaal gefraudeerd. In zeker dertig gevallen heeft hij onderzoeksresultaten zelf bedacht. Tientallen andere artikelen worden verdacht. Dat heeft professor Pim Levelt die namens de Universiteit Tilburg onderzoek deed naar de omvang van de fraude die Stapel pleegde, maandag gezegd. De onderzoekscommissie is verbijsterd over de uitkomsten van het onderzoek.
Tijdens het onderzoek viel de commissie van de ene verbazing in de andere, zei Levelt maandag bij de presentatie van het interim-rapport over Stapel. Zo begon Stapel al in zijn periode bij de Universiteit Groningen in 2004 met het sjoemelen bij onderzoeken. Tientallen gepubliceerde artikelen, hoofdstukken in boeken en andere resultaten blijken in de jaren daarna te zijn verzonnen.
"Het meest schokkende is het persoonlijke leed dat hij heeft aangericht bij zijn medeonderzoekers", zegt Levelt. De onderzoekspartners, veelal jonge wetenschappers die net in het vak begonnen, deden volgens hem het voorwerk. Zij maakten onder meer de vragenlijsten. Stapel voerde het onderzoek daarna zogenaamd zelf uit.
Geen van de co-auteurs of partners wisten dat Stapel de onderzoeken helemaal niet uitvoerde. "Stapel heeft zijn partners misbruikt voor eigen glorie. Hij heeft hen voorgelogen", aldus Levelt. "Zij kunnen niet meer met trots naar hun eigen publicaties kijken en hebben in sommige gevallen hun cv moeten aanpassen."
Dat Stapel het zo lang heeft kunnen sjoemelen met onderzoeksresultaten, ligt voornamelijk aan zijn positie als decaan. "Hij zat in een machtspositie. Zijn gezag was onaantastbaar", zegt Levelt. Daardoor ontstond onder zijn partners bewondering maar ook angst om vermoedens kenbaar te maken. Bij het doorvragen naar ontbrekende vragenlijsten, vroeg Stapel altijd om vertrouwen.
De onderzoekscommissie adviseert de universiteit onder meer aangifte te doen van oplichting. Stapel heeft ernstige schade toegebracht aan de goede naam van tientallen jonge wetenschappers die met hem samenwerkten.
Ook moet de universiteit iemand anders aanstellen als aanspreekpunt. Nu is dat de rector magnificus, maar volgens de commissie is het een te hoge drempel om daar binnen te stappen voor vermoedens. Bovendien kon Stapel rekenen op veel steun vanuit het bestuur door zijn positie als decaan. Dat moet worden gecorrigeerd, stelt de commissie.
Om fraude in de toekomst te voorkomen moeten bovendien onderzoeksresultaten gearchiveerd worden tot vijf jaar na de publicatie van het artikel of boek. Die resultaten, waaronder ingevulde vragenlijsten, moeten ook opgevraagd kunnen worden.
