Flexibilisering sleutelwoord voor vastgoedsector
Flexibilisering is een van de belangrijkste ontwikkelingen met het oog op de toekomst van de vastgoedsector. Dat vertelden verschillende deelnemers van een symposium over de ontwikkelingen binnen de sector in de afgelopen twintig jaar van Jones Lang LaSalle (JLL).
Uit onderzoek van de vastgoedadviseur blijkt dat de focus van beleggers in de afgelopen twee decennia aanzienlijk is gewijzigd. Op dit moment bevatten de vastgoedportefeuilles van beleggers ongeveer veertig procent winkelvastgoed en twintig procent kantoren, waar dit begin jaren negentig juist omgekeerd was.
Naast deze verschuiving heeft de kantorensector ook te kampen met een hoog percentage leegstand van rond de negen procent.
"De afgelopen tien jaar zijn er kantoren gebouwd, zonder dat daar echt een behoefte aan was", zegt CEO Johan Buijs van Nieuwe Steen Investments, een voornamelijk op kantoren gericht vastgoedfonds, in zijn presentatie tijdens het symposium. "Hierdoor is er een structureel overschot aan kantoren."
Volgens Buijs heeft de sector een duidelijke visie nodig om iets aan het overschot te doen. "Waar gaan we wel of niet kantoren neerzetten?", aldus de bestuursvoorzitter.
Eric de Clercq Zubli, CEO van Jones Lang LaSalle Nederland, ziet voornamelijk een rol voor de overheid. "De overheid moet het initiatief nemen voor een onttrekkingsfonds. In dat fonds kunnen beleggers bijvoorbeeld de grond stoppen waarop een kantoorgebouw is gebouwd en krijgen ze de grondwaarde in geld ervoor terug", aldus De Clercq Zubli.
"Daarnaast moet er een fiscale maatregel genomen worden, waardoor leegstaande kantoorpanden versneld afgeschreven kunnen worden", voegt hij toe.
Een betere spreiding tussen winkels en kantoren binnen de beleggingsportefeuille is wat Buijs betreft een van de andere zaken waar beleggers aandacht voor moeten hebben.
Daarnaast moeten vastgoedfondsen volgens Buijs flexibeler zijn in hun bedrijfsvoering. Onderdeel daarvan is dat de fondsen flexibeler concepten moeten bieden, waarbij hij kantoren als meer dan alleen een werkplek ziet.
Gerard Groener, CEO van Corio, een vastgoedfonds gericht op de winkelcentra, constateert tijdens zijn presentatie een zelfde ontwikkeling voor de toekomst. "Als je iets neerzet dan moet je de functies flexibiliseren", aldus Groener. Binnen een winkelcentrum kunnen er dan bijvoorbeeld ook een sportlocatie en kantoren gevestigd worden. "We moeten naar de situatie van meerwaarde voor de consument", zegt Groener.
Daarmee is de consument een van de belangrijke speerpunten van beide CEO's met betrekking tot de flexibilisering. Groener zegt daarbij dat technologie producent en consument dichter bij elkaar brengt en dat bedrijven dankzij de technologie de consument beter kunnen leren kennen.
"Weet wat je klanten willen", sluit de visie van Buijs daar naadloos op aan.
Volgens De Clercq Zubli willen klanten, huurders in dit geval, in toenemende mate duurzaam vastgoed. Niet alleen een imago en de uitstraling van maatschappelijke verantwoordelijkheid zijn belangrijk, maar ook waardebehoud van het vastgoed is een belangrijk thema.
Ook binnen de visie van Buijs is duurzaamheid een belangrijke factor voor de ontwikkelingen binnen de vastgoedsector. Maar Buijs heeft tot slot een waarschuwing, 'niet elk concept werkt overal.'
