'Gewichtsgenen' zorgen voor extra kilo's

Mensen die veel erfelijke factoren hebben meegekregen die van invloed zijn op gewicht, kunnen tot negen kilo zwaarder worden dan mensen die weinig van die factoren hebben geërfd. Of dat extra gewicht een appel- of peervorm krijgt, blijkt ook al door erfelijk materiaal te worden bepaald.

Dat blijkt uit onderzoeken van onder meer verschillende Nederlandse groepen, die zondag zijn gepubliceerd in het tijdschrift Nature Genetics. Voor sommige mensen is het veel moeilijker om op gewicht te blijven dan voor anderen, luidt de conclusie.

De onderzoekers keken naar erfelijke factoren die mensen gevoeliger maken voor zwaarlijvigheid. Van de achttien nieuwe erfelijke varianten die daarbij naar voren kwamen, bleek een deel via de hersenen een rol te spelen in het ontstaan van overgewicht. Zo geeft het brein 'hongersignalen' en regelt het hoeveel voedsel tot vet wordt verwerkt. Ook bepalen de hersenen hoe goed mensen zich kunnen beheersen en eetbuien kunnen onderdrukken.

De gevonden erfelijke factoren bepalen samen met al bekende genetische factoren maar een klein deel van de gewichtsvariatie tussen mensen. De overige erfelijke factoren moeten door andersoortig en nog grootschaliger onderzoek worden gevonden.

Daarnaast bestudeerden de onderzoekers hoe erfelijke factoren van invloed zijn op de verdeling van lichaamsvet. Mensen die meer vet hebben rondom hun middel - de appelvorm - hebben een grotere kans op suikerziekte en hart- en vaatziekten. Het opslaan van vet in de dijen en de billen - de peervorm - lijkt daarentegen een zekere bescherming te bieden tegen suikerziekte en hoge bloeddruk.

De onderzoekers ontdekten dertien erfelijke factoren die invloed hebben op deze lichaamsvormen. Zeven daarvan blijken een veel sterker effect te hebben bij vrouwen dan bij mannen. Dit zou een belangrijke oorzaak kunnen zijn voor de verschillen in vetverdeling tussen mannen en vrouwen.

De onderzoekers maken deel uit van het zogenoemde Giant-consortium, een internationaal samenwerkingsverband van meer dan vierhonderd wetenschappers van 280 onderzoeksinstituten. De deelnemende Nederlandse wetenschappers zijn verbonden aan het Erasmus MC, de Vrije Universiteit, het LUMC en het UMC St Radboud.

"Voor deze studies hebben we bijna een kwart miljoen mensen wereldwijd onderzocht", zegt Carola Zillikens, internist en onderzoeker van het Erasmus MC. "Dit is het grootste onderzoek ooit naar ons erfelijk materiaal. Op termijn hopen we hiermee manieren te vinden om overgewicht te voorkomen of te behandelen."

Dit grote onderzoek wijst de juiste richting voor het karakteriseren van de genen die de erfelijke aanleg verklaren, voegt Dorret Boomsma, leidster van het Nederlandse Tweelingenregister bij de VU, daaraan toe. "Mede door onderzoek bij Nederlandse tweelingen en families wisten we al dat erfelijke aanleg een belangrijke rol speelt bij overgewicht en lichaamsbouw en dat het voor sommige mensen veel moeilijker is dan voor anderen om op gewicht te blijven."