Nederland keert zich tegen Googles 'bieb'

Uitgevers vrezen een digitaal monopolie van Google, dat miljoenen boeken scant en op internet zet. De schikking die Google heeft getroffen met Amerikaanse auteurs- en uitgeversorganisaties om complete bibliotheekcollecties op internet beschikbaar te maken, stuit in Nederland op verzet.

De zogeheten Google Book Settlement , die momenteel ter goedkeuring ligt bij de Amerikaanse rechter, stelt Nederlandse uitgevers en auteurs voor een voldongen feit, meent Het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV). Ook de Koninklijke Bibliotheek heeft haar twijfels. Zij vreest een digitaal monopolie, aldus directeur Bas Savenije.

De Google Book Settlement is inzet van een verhit internationaal debat. In het koor van critici bevinden zich onder meer de rivalen Amazon en Yahoo. Ook Duitsland keerde zich vorige week tegen de schikking, die een schending van auteursrechten zou betekenen. De Europese Commissie (op foto bijeen tijdens de launch van de Europeana Virtual Library, november 2008) hield gisteren een hoorzitting over de kwestie.

Google begon in 2004 met zijn ambitieuze project om de 'bibliotheek van de toekomst' te creëren. Sindsdien zijn zo'n 10 miljoen boeken gescand en online gezet. Google deed dat aanvankelijk ongevraagd, waarop Amerikaanse auteurs en uitgevers het concern in 2005 voor de rechter sleepten. Eind 2008 kwam het tot een schikking.

Afgesproken werd dat 64 procent van de inkomsten uit de exploitatie via een op te richten Book Rights Registry terug zal vloeien naar de rechthebbenden. De schikking bepaalt dat Google gescande boeken integraal online mag zetten; de rechthebbenden kunnen zich vervolgens melden en een vergoeding claimen, danwel opname van hun boek verbieden.

Op die manier dreigt Google een digitaal monopolie te krijgen op zogeheten verweesde boeken, legt KB-directeur Savenije uit. Dit zijn boeken waarop nog wel copyright rust maar waarvan de rechthebbenden niet meer te achterhalen zijn. Google is, als de rechter zijn fiat geeft aan de schikking, de facto vrij deze werken beschikbaar te stellen, gezien de kans dat een rechthebbende zich nog meldt vrijwel nihil is.

Europa verbiedt deze handelwijze. Savenije: 'Als wij een boek willen scannen, zijn we volgens Nederlandse en Europese wetgeving verplicht de rechthebbende op te sporen. Als we die niet kunnen achterhalen, mogen wij het boek ook niet scannen. Volgens de schikking hoeft Google dat niet te doen.' Bovendien zal de digitale collectie van Google voor Europese internetters niet beschikbaar zijn.

Uitgevers en auteurs hadden tot uiterlijk vandaag de kans om bij de Amerikaanse autoriteiten bezwaar in te dienen tegen de schikking. Het NUV maakte van die gelegenheid gebruik. Zij kan zich niet vinden in het 'omgekeerde systeem' dat Google hanteert, waarbij auteurs en uitgevers vooraf niets wordt gevraagd, maar zij zelf het initiatief moeten nemen als zij bezwaren hebben tegen digitalisering, aldus een verklaring.