Tax 'em

80% minder van iets, dat is behoorlijk veel. Als ik elke dag van de week een chocolaatje eet en daar 80% mee moet minderen, dan mag ik mij nog maar 1 dag per week te buiten gaan aan de zoete lekkernij. In het internationale klimaatakkoord dat op 12 december 2015 in Parijs werd gesloten is afgesproken om in 2050 80% bespaard te hebben op de uitstoot van broeikasgassen. Vlak daarvoor presenteerden Jesse Klaver en Diederik Samson een initiatief dat volgens hen ‘een doorbraak in het Nederlandse klimaatbeleid’ moet veroorzaken: de klimaatwet. Hierin presenteren ze een Nederlands plan om te voldoen aan de internationale doelen. Maar 80% is niet mals, dus welke instrumenten heeft de overheid nou daadwerkelijk om die doelen te halen?

Als ik deze vraag stelde aan mijn professor econometrie had hij daar altijd hetzelfde antwoord op:

‘You know what I would do? Simple, tax ‘em.’

Belasten dus, het favoriete instrument van beleidsmakers. Een van de beste voorbeelden van de ontmoedigende werking van belasting wordt gegeven door de accijns op tabak. Elasticiteitsstudies laten zien dat als de prijs van tabak met 5% wordt verhoogd het percentage rokers met -0,35 × 5% daalt. Aanzienlijke resultaten, die worden gestaafd door empirische gegevens. Maar als we dit vertalen naar de klimaatwet, wat gaan we dan belasten? Laten we een voor de hand liggend voorbeeld nemen: autorijden.

Goed, we gaan autorijden dus meer belasten, want de auto's dragen aanzienlijk bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Dat geldt dan overigens vooral voor auto’s die op fossiele brandstof rijden. En vrachtauto’s, vallen die onder ‘autorijden’? En wat is dan de beste methode, het belasten van auto’s, brandstof, wegen, of allemaal? Dit zijn allemaal vragen waar Diederik Samson zich ook uitgebreid over gebogen heeft toen hij aan een voorstel werkte voor de kilometerheffing. Die heffing is er niet gekomen, maar er worden wel degelijk maatregelen getroffen om uitstoot van auto's te beperken. Denk bijvoorbeeld aan hogere aanschafkosten en bijtelling voor vervuilende auto’s en het verhogen van accijns op brandstofprijzen.

Het voorbeeld van de tabaksindustrie laat zien dat mijn professor blijkbaar gelijk heeft, en belasten een effectief beleidsinstrument is. Maar wij, de burgers, zitten niet te springen om deze eenzijdige maatregel. Dit instrument werkt dan ook alleen als het gekoppeld wordt aan een stimulans. De beroemde carrot and stick, wat we misschien wel kunnen betitelen als ‘negatief belasten’. Het is de taak van de overheid om een verband te leggen tussen de klimaatwet en wat dit wenselijk gedrag dan is. In het geval van autorijden is dat bijvoorbeeld gebruik maken van openbaar vervoer. Dus: zorg voor een functionerend openbaar-vervoersysteem, maak dit zo betaalbaar mogelijk en belast tegelijk het vervuilende vervoer zodanig dat het écht onaantrekkelijk wordt.

Een wortel en een stok. Beleid maken is zo moeilijk nog niet.

Deze column werd geschreven door Daniël van schrijverscollectief Kaf.