Is profiling racisme?

Profiling: 'een onderzoeksmethode gebruikt door wetshandhavende agentschappen om aannemelijke verdachten te identificeren en om patronen te analyseren die volgende overtredingen en of slachtoffers kunnen voorspellen.' In simpelere termen: je maakt een profiel van veel voorkomende eigenschappen van overtreders, en je let extra op mensen die aan dit profiel voldoen. De reden om dit te doen is dat er veelal niet genoeg middelen zijn om op iedereen te letten, dus probeer je zo efficient mogelijk op te letten met behulp van dit soort profielen.

Er is discussie over of dit wel mag, want het profiel kan ook worden gebaseerd op etnische eigenschappen, en de vraag is of dat dan niet gewoon discriminatie is. Halbe Zijlstra’s zegt hierover: ‘we zien dat bepaalde bevolkingsgroepen nou eenmaal zwaarder vertegenwoordigd zijn in criminele activiteiten en dat mensen uit die bevolkingsgroep wat vaker aangehouden worden.’ Maar, schrijft Vice: ‘Dit is exact wat discriminatie is: mensen uit een bepaalde bevolkingsgroep, met een bepaalde huidskleur, sneller van crimineel gedrag verdenken en daardoor anders behandelen dan mensen uit een andere bevolkingsgroep.’

Maar is dat wel wat Zijlstra zegt? Wat hij en de politie volgens mij zeggen is dat ze mensen met een profiel sneller van crimineel gedrag verdenken omdat de kans statistisch groter is dat ze dat vertonen. Vraag blijft, mag het dán wel? Mag je iemand extra lastig vallen enkel omdat hij of zij de pech heeft het profiel te hebben van veel voorkomende overtreders?

Als we aannemen dat we niet genoeg middelen hebben om iedereen in de gaten te houden, en dat het wel nodig is om mensen in de gaten te houden, blijven we met de vraag zitten: hoe doen we dat? Zijn er vormen van profiling die wel acceptabel zijn? Misschien zijn er mensen waarvan we juist weten dat ze vrijwel zeker NIET overtreders zijn. Bij een tasjesroof een kreupel omaatje met een rollator aanhouden lijkt behoorlijk onzinnig. Of discrimineer je mensen die goed ter been zijn zodra je deze scheiding maakt? Stel dat je een feestje geeft, en je bent enkel bang voor leden van de Klux Klux Klan. Bij de deur heb je de tijd om één op de vijf mensen te fouilleren. Hoe ga je te werk? Willekeurig? Maar dan sta je daar straks Sylvana Simons te bevoelen terwijl er achter je een harige trucker die net z'n zus heeft bevrucht naar binnen schuifelt.

Aangeven dat je weet wat je zoekt komt inderdaad gevaarlijk dicht bij discriminatie. Het doet de uitspraak 'jij hebt een hogere waarschijnlijkheid een dader te zijn', en kan dat doen op basis van etniciteit. En al kan het statistisch waar zijn, ik begrijp dat dit tot onwenselijke situaties kan leiden. Misschien is aangeven wat we niet zoeken, dus anti-profiling, de net wel acceptabele variant: 'Jij hebt vrijwel geen kans de dader te zijn.' Het erkent dat we een idee hebben van wat we (niet) zoeken, maar pikt er niet één specifieke groep uit als zondebok. Of spelen we dan enkel woordspelletjes?

Deze column werd geschreven door Maarten van schrijverscollectief Kaf.