Een continent vol belemmeringen

Hongarije, Kroatië, Slovenië, Servië, wanneer we met een helikopter langs de landsgrenzen van die landen zouden vliegen, zouden we overal hekken zien. En op diverse plekken mensenmassa's die door de hekken in hun opmars worden belemmerd. Soms slopen ze de hekken en gaan toch verder. Een draadtang is dan een gewild stuk gereedschap, op iedere straathoek te koop.

Dit zijn fysieke hekken, gemaakt van gaas en prikkeldraad. Echter zijn hekken er in buitengewoon veel uitvoeringen. Soms zijn ze niet eens zichtbaar maar niettemin uiterst effectief, want het zijn geschreven wetten die worden toegepast om instroom van ontheemden te belemmeren. Een hek moeten we dan ook zien als een zichtbare vorm van belemmering. In een onvoorstelbaar korte tijd is de kaart van ons werelddeel totaal veranderd. Het lijkt wel oorlog. Laten we eens een rondje maken.

In Polen heeft een partij de alleenheerschappij veroverd, Ze willen daar geen moslims, terwijl ze ook op andere punten enorm van mening verschillen met Brussel. Ook andere voormalige Oostbloklanden blinken niet uit in vrijwillige medewerking met de Brusselaars. In Hongarije is er weinig veranderd: met de tekst van het Schengen-akkoord in de hand kan de regering daar het leven van de Brusselse hotemetoten ontzettend lastig maken. Griekenland en Italië worden eindelijk geholpen met hun vrijwel onoplosbare problemen. Die hulp is voorlopig natuurlijk alleen op papier en met geld los je daar niks op, want daar weet de Griekse regering wel een ander doel voor te vinden. Dus gaat er voornamelijk mankracht naartoe. De Balkanlanden moeten, ook omdat ze geen EU-lid zijn maar wel last hebben van de dagelijkse migratiestromen, daadwerkelijk en effectief geholpen worden. Denemarken heeft bij de EU een opt-out bedongen, zodat ze hun eigen regels voor beheersing van de instroom kunnen maken. Het effect is groot: ze hebben nauwelijks last van migranten en vluchtelingen.

Duitsland is een verhaal apart. Frau Merkel moet een enorme black-out gehad hebben toen ze een aantal weken geleden – ja, langer is het niet, mensen – de deuren van haar land wijd openzette voor grote aantallen vluchtelingen. Inmiddels is ze ingehaald door de realiteit. En wordt het welkom met de dag minder luid en hartelijk. Het is momenteel de politieke realiteit, maar eigenlijk zou het ondenkbaar moeten zijn dat één kleine Duitse vrouw zo'n gigantische invloed kan hebben, niet alleen in haar land maar in heel Europa. Als ze een ongeluk krijgt en drie maanden moet revalideren valt het hele door haar opgerichte bouwsel als een plumpudding in elkaar. Ze is al in Turkije geweest om de hulp van Erdogan in te roepen bij het stroomlijnen van de problemen. Erdogan ziet natuurlijk zijn kans schoon en blijkt toch wat Latijn te kennen: quid pro quo. Maar goed, al die afspraken kunnen natuurlijk net zo lang worden vertraagd tot de achterkleinzoon van de Turkse machthebber er vol walging de brui aan geeft.

In Nederland gebeurt ook het een en ander. Als je het nuchter bekijkt is het natuurlijk volstrekt onzinnig om grote groepen mensen gedurende enkele dagen in een sporthal te huisvesten en dan de bus weer te laten voorrijden om de mensen in te laden richting de volgende sporthal, ergens in een andere gemeente. Maar het is niet anders; als het om een langere tijd gaat dan enkele dagen is de medewerking van de gemeenten meteen praktisch nul. Het COA en de IND zijn nu al zwaar overbelast, zodat de behandeling van asielverzoeken en de registratie van binnenkomers veel te lang op zich laat wachten. Je praat nu al niet eens meer over weken, maar vaak over meerdere maanden. Doorstroom van mensen met verblijfsvergunning gaat ook uiterst stroef, simpelweg omdat er veel te weinig huurwoningen beschikbaar zijn. En zelfs wanneer alle papieren belemmeringen worden weggenomen, is het ombouwen van een leegstaand kantoorgebouw naar wooneenheden toch in iedere geval een kwestie van een heel jaar.

Het giert dus nu al aan alle kanten uit de klauwen, en het is nog niet eens winter. De mogelijkheden raken in hoog tempo uitgeput, terwijl de instroom nog steeds doorgaat. En dan kunnen we een keertje blij zijn dat de instroom enkele tientallen procenten lager blijkt dan het worst-case scenario, we hebben het nog steeds over duizenden mensen per week. Bijeenkomsten die dienen voor uitleg van opvangplannen worden vaak verstoord door hersenloze relschoppers en schreeuwers, maar ook zonder die lui is de boodschap duidelijk: men is ongerust, weet niet wat er naar ze toe komt en staat dus afwijzend tegenover de pannen. En de instanties zijn bij lange na niet in staat om die gevoelens van ongerustheid weg te nemen.

Wat ik bedoel te zeggen is dat we ons niet moeten blindstaren op die metalen ondingen op de Balkan. Nee, ze zijn hoogstens een aspect van wat er in dit werelddeel gaande is. Of je nu een hopeloos onderbezette, inefficiënte grenspost in Hongarije bekijkt, de nieuwe belemmeringen die Duitsland opwerpt, de regels die in Denemarken gelden, de rumoerig verlopen hoorzittingen in ons land, stroef werkende instanties, het plan om de ontheemdenstatus weer van de plank te halen, alles wijst op een en hetzelfde verschijnsel: men wil het niet. Men is er bij lange na niet tegen opgewassen of voor ingericht, de regering is onmachtig of onwillig om de problemen effectief aan te pakken en de mensen in het land weten dat drommels goed. Het vereist al een geweldige inspanning om een lokaal 'nee, tenzij' te veranderen in een 'ja, mits'.

Ik zie het volgende scenario voor me. In een dorp als het onze is een sporthal ingeruimd voor een driedaagse opvang van een paar honderd mensen. Daarna rijdt de bus voor en zijn we er vanaf. Plaatselijk is al heel veel voorbereid om een en ander in goede banen te leiden. Voornamelijk vanwege het zeer tijdelijke karakter van de noodopvang is dat allemaal nog best te doen. Maar zo stel ik me voor, elders loopt de boel muurvast. Dus die bus komt niet. Die laat een paar weken op zich wachten. Laat ik het zo zeggen – en in ons dorp hebben we echt een kabbelend leventje met een college van B&W dat iedereen vriendelijk te woord staat - dan breekt op een gigantische manier de pleuris uit. En kan er vervolgens helemaal niks meer qua opvang.

Nogmaals, ik lees, registreer en schrijf, ik neem geen standpunt in. Maar somber ben ik wel.