Marly van der Velden helpt niet
Iedere sociale wetenschapper weet dat gedragsverandering het beste kan worden bewerkstelligd door het gedrag te beïnvloeden en niet de attitudes. Nu ik dit zo opschrijf klinkt het even logisch als één plus één is twee, maar toch wordt dit simpele gegeven vaak genegeerd. Ten koste van tientallen miljoenen euro’s.
Meningen zijn zeer onbetrouwbare voorspellers van acties. Vraag een willekeurige Nederlander of hij genoeg beweegt, en de kans is groot dat hij of zij zegt dat dit niet het geval is. Net zo groot als de kans dat ze nog diezelfde avond met een zak chips op de bank ploffen. De sportschool komt altijd later wel. Negentig procent van de heroïneverslaafden staat hun bruine goud echt niet te promoten op het schoolplein, want ze gaan kapot aan die rotzooi. Maar dat weerhoudt ze vandaag niet van de gang naar de dealer. Morgen stoppen ze.
Ingesleten gedragspatronen lachen de attitudes faliekant uit.
Het rookverbod in de horeca heeft de antirooklobby meer opgeleverd dan alle waarschuwingsteksten, accijnsverhogingen en Postbus 51-commercials bij elkaar. Woorden zijn als onherkenbare rooksignalen. Jarenlang is er geroepen in de woestijn, maar één Border Collie houdt alle kuddedieren pardoes op het rechte pad. Nou ja, bijna allemaal dan. Er blijven altijd verstokte verslaafden, die tussen het hoofdgerecht en toetje nog even naar buiten glippen om de luchtwegen te asfalteren. Windkracht 10 of niet. Met een combinatie van verbazing en ongeloof zie ik ze zelfs voor de ingang van het ziekenhuis staan te rochelen. Doof voor de brullende vermaning, in de vorm van de stevig omklemde infuusstandaard. Maar deze personen laten we voor het gemak even buiten beschouwing. Niet meer te redden. Letterlijk en figuurlijk.
Toch waagt de KWF Kankerbestrijding opnieuw een poging in de hoek der attitudes. Als het aan hen ligt, dan zijn sigarettenpakjes binnenkort bruingroen van kleur en worden ze gesierd met gezondheidswaarschuwingen in tekst én beeld. Marly van der Velden als boegbeeld in de strijd tegen longkanker, zo stel ik me voor. Als de mens ook maar half zo rationeel was als KWF hoopt, dan zou dat moeten werken als een Chinese fabrieksarbeider. Maar het wordt een Roemeense zakkenroller, let maar op mijn woorden.
Roken was een paar jaar geleden zóóó vrouwen met okselhaar, floppydisk, strippenkaart of dubbele cassetterecorder, maar er werd geen sigaret minder om gerookt. Daarna zouden er, in navolging van Amerika, verschrompelde longen, verrotte tanden of ander door nicotine veroorzaakt leed op de pakjes moeten komen te staan. Longkankerkwartetten. Heb je voor mij een afgestorven voet? Dan mag jij een glazen oog. Maar het moet allemaal dus allemaal nóg afschrikwekkender. Herman Brusselmans als ruilmiddel voor Halina Reijn. Kwartet! Een voorzichtige voorspelling: het helpt niet. Geen moer. Sterven aan longkanker is voor een 16-jarige puber pure sciencefiction. Ver van zijn sterfbed.
De mens is niet goed in vooruitdenken. Dichtgeslibde aders in 2043 zijn moeilijker voor de geest te halen dan het instantane nicotineshot, dat een klein geluksmomentje teweegbrengt. Het aanzien dat een 14-jarig meisje krijgt op haar vmbo-school is merkbaar, de hartproblemen die over 45 jaar haar carrière als caissière vroegtijdig beëindigen een stuk minder. Dus gaat de volgende Marlboro Light in rook op. Zelfs als de wallen van Marly in vol ornaat op de zijkant van het bruingroene pakje prijken. Heb je voor mij een sigaret, dan krijg je over een halve eeuw een nieuwe long. Kwartet.
Zo, nu eerst maar eens het decembernummer van de Playboy ingluren. Als Marly's hoofd nou vakkundig is weggewerkt achter een bruingroene vlek of een zwartomrand tekstvak waarin staat dat rukken blindheid veroorzaakt, dan wordt het nog best een fijne kerst.
Maar ik rook niet!
