Prediker Psy: Gangnam's waarheid

De hit van het jaar is dit jaar niet wat het lijkt. Zoals 1996 de Macarena had en 2000 “Que Si, Que No”, zo lijkt het in juli uitgekomen nummer “Gangnam Style” van de vandaag 35 jaar geworden Koreaanse rapper Psy, het nummer van 2012 te zijn geworden. Al in september haalde de video het Guinness Book of Records met de meeste YouTube-likes, begin december werd het de meest gegeken YouTube-video ooit. En toen de wereld zou vergaan, tien dagen geleden, was er opnieuw een mijlpaal: meer dan een miljard views. 

Op het moment van schrijven staat de teller op 1.090.765.453 en stijgt het aantal gestaag met een miljoen of zeven per dag. De verbaasde Psy stelde al eerder dat hij niet eens een miljoen views verwacht had toen het nummer uitkwam. De Koreanen omarmen hem en het nummer nu als bron van nationale trots, zoals Nederlanders dat ook zouden doen als Borsato of Tiësto eenzelfde wereldhit zou scoren. Dat is echter niet altijd zo geweest.

En Gangnam Style? Of je het nu een leuk nummer vindt of niet – waarom is het zo populair geworden? Waarom keek eenieder van mijn broertje tot CNN-anchors het clipje tien of vijftien keer? Als je het in je omgeving vraagt, krijg je steevast dezelfde antwoorden: het is een heel vrolijke, hilarisch vreemde videoclip, het liedje heeft een bizar hoge oorwurmfactor en het dansje is al even origineel. Maar waarom die scenes, dat specifieke dansje en die tekst, gevuld met referenties aan koffie?

Op verschillende verjaardagen hoorde ik het nummer opgezet worden door mijn ouders' kleinkinderen – het verbaast dan ook niet dat er te midden van de duizenden parodieën, remakes en spoofs van het nummer, ook een “Zwarte Pieten Style” gemaakt is. Dat dat nummer vervolgens 5,4 miljoen views heeft gekregen zegt wel wat over de aanstekelijkheid van “Gangnam”, zelfs al is de remake bizar slecht gedaan. “Mitt Romney Style”, door CollegeHumor gemaakt vlak voor de Amerikaanse verkiezingen, is al een stuk beter. Een goed gelukte Mitt bezingt zijn eigen rijkdom en roept samen met Ryan de kiezer op: “you should elect me 'cause I got so much money-ey-ey-ey-ey – Mitt Romney Style, Mitt, Mitt, Mitt Romney Style; heeeey wealthy ladies,” enzovoorts.

Om tot de kern van de zaak te komen: Psy is volgens de Amerikaans-Koreaanse blogger die in dit artikel wordt aangehaald, niet bepaald geliefd bij de autoriteiten van het land. Zijn eerste cd leverde een boete op wegens onbehoorlijke inhoud, de tweede werd verboden. Daarnaast kwam hij vóór zijn muziekcarrière al tweemaal in aanraking met de justitie van Zuid-Korea: voor bezit van marihuana en voor het weigeren van de dienstplicht. Het zijn zaken die hem in onze postmodern-liberaal-tolerant-Nederlandse samenleving niet bepaald crimineel zouden hebben gemaakt – in Korea is dat echter anders.

De blogger beschrijft dat Zuid-Korea de afgelopen decennia ongekend snel rijk is geworden, maar dat dit ook een negatieve invloed heeft gehad: de cultuur verafgoodt consumptie van onnodige goederen, de overheid moedigt consumeren sinds de jaren '90 aan om Korea te doen ontkomen aan de Aziatische economische crisis, en de banken faciliteren het consumentisme met gemiddeld vijf creditcards per Koreaan en een hogere creditcardschuld per inwoner dan de V.S. (in 2009; 149% van het jaarinkomen tegenover 134%). De Koreaanse muziekindustrie, volgens de bron die ik las één van de meest onvrije, door Corporate Overlords gecontroleerde muziekmarkten wereldwijd, en de Seoulse wijk Gangnam zijn twee directe resultaten van die consumptiecultuur – en beide worden genadeloos op de hak genomen in “Gangnam Style”.

Sinds veel hoofdkwartieren van internationals in de wijk werden gevestigd, tezamen met de “Top 1%” van het land, zorgt de wijk Gangnam alléén, met nog geen dertig vierkante kilometer, effectief voor zeven procent van het Koreaanse BNP. Je zou het een combi kunnen noemen van de economische waarde van de Europoort, de bedrijven op de Zuidas en de status van de P.C. Hooft. Elke Koreaan wil een Gangnam-man of -vrouw worden en het clipje is er dan ook opgenomen, vol statussymbolen van polopaarden tot luieren op het strand. Daar komt echter de crux van het verhaal om de hoek kijken: in “Gangnam Style” probeert Psy die cultuur, juist door haar te omarmen, op zijn kop te zetten, om te keren; hij is alles wat de jeugdigheid verafgodende cultuur niet is, namelijk wat dikkig, 34 jaar oud, anti-autoritair, tegen nodeloze consumptie en met muzikale invloeden uit de V.S. dankzij zijn muziekstudies aan twee universiteiten in Boston. 

Vanzelfsprekend is er ook in Korea, vooral onder de jeugd, een backlash, een tegenbeweging op gang gekomen. Steeds meer worden de consumptiecultuur en de muzikanten die kritiekloos en innovatieloos blijven oplepelen wat de grote platenbazen voorschrijven, ter discussie gesteld. Psy, ofwel Psycho afgekort, is behalve zijn maatschappijkritiek ook op andere vlakken anders dan andere K-Pop; hij produceert, schrijft, choreografeert, en regisseert het hele proces van liedje tot clip en dansje compleet zelf – ongehoord in Korea. Maar zoals gezegd verandert er iets in het land.

Meisjes die geld uitsparen op hun lunch en wat goedkope soja naar binnenwerken, om daarna voor vijf euro een Starbucks te kopen bij één van de vele filialen in Gangnam, en er mee rond te paraderen op straat, worden in het land inmiddels gekarikaturiseerd zoals bij ons de Starbucks-hipsters; ze worden er “sojapastameisjes” genoemd. De tekst van Gangnam neemt het beeld van dit meisje als ideaal, Psy spiegelt zijn karakter er tegenover als een typische Gangnam-man. Vrij vertaald van Koreaans naar Engels naar Nederlands, is feitelijk de hele tekst een aaneenschakeling van kritiek; u vindt 'm onder de column in fonetisch Koreaans met de Nederlandse vertaling onder elke zin.

Naast de stereotypes van de consumptiecultuur belachelijk makende tekst, ondersteunen dansje en clip dezelfde boodschap. Ik had het zelf ook nooit opgemerkt, maar precies die vreemde locaties, gebeurtenissen en ontploffingen die de clip een hit maakten, zijn feitelijk zo bedoeld om de wereld van Gangnam-aspiraties op z'n kop te zetten en te laten zien hoe leeg het eigenlijk allemaal is – elk shot doet aanvankelijk denken aan rijkdom en nihilistisch consumentisme, maar is vervolgens iets veel minder aantrekkelijks.

In het begin lijkt Psy op het strand te liggen, maar dan zoomt de camera uit en blijkt het een kinderspeelplaats. Er zijn tig polopaarden maar niemand rijdt erop. In de rijkste wijk van het land ontmoet hij zijn droommeisje in een eenvoudige metro. In de sauna zitten geen zakenmannen maar maffiosi. Wat eerst een disco lijkt blijkt een loods. Hij danst niet in een club maar een bus met bejaarden. Rapt niet op een stijlvolle plek maar op de plee. En ga zo maar door.

Tijdens de making of, die vooral bestaat uit beelden van oefenende en lachende medewerkers stopt Psy halverwege even met lachen als hij bloedserieus tegen de cameraman zegt: “De menselijke samenleving is zo ontzettend hol, en zelfs tijdens het filmen voelde ik me pathetisch. Elk camerashot, frame na frame, was zo leeg.” De Koreaanse blogger geeft aan dat het woord dat Psy gebruikt om “Gangnam Style” en de bijbehorende huidige samenleving te karakteriseren, niet in één woord te vertalen is. Het betekent hol, leeg, ijdel, oppervlakkig.

Psy de Prediker. In de westerse consumptiemaatschappij omarmen we een liedje en clip die bedoeld is als directe aanval op diezelfde dommige navelstarende Starbucks-meute die het clipje de hit maakten die het is. De titel is nog net geen “IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid”, maar de ijdele mens wereldwijd ziet er een monsterhit in, (behalve in Zuid-Korea zelf) zich niet bewust van de keiharde ironie in elke vezel van het nummer, in elk frame van de video.

Het is een wonderlijke ontdekking, zo tegen nieuwjaar, dat “Gangnam Style”, de hit van 2012, dus méér was dan slechts een leuk kleurig clipje met vrolijke dansjes en gekke kindertjes. In feite is de kritiek op schaamteloze rijkdom in “Mitt Romney Style” een volledig correcte interpretatie van het originele nummer. Daarom dacht ik het met u te delen. Ik ben echter geenszins expert op het gebied van Koreaanse cultuur en kan bepaalde dingen mis hebben; de genoemde feiten en quotes komen uit deze (secundaire) bron.

Ik dank u allen voor weer een jaar meelezen en wens u allen het allerbeste voor 2013.

Psy – Gangnam Style
Fonetisch Koreaans
Nederlandse vertaling van Engelse vertaling

na dje noen da saro-oen ingan djogin jodja
Een meisje dat overdags warm en barmhartig is
coffee handja ne joj'roel anoen poem kjo'in noen jodja
Een stijlvol meisje dat van de vrijheid van een kop koffie kan genieten
bami oo-mjoe' shiemdjang i doego-o djinuun jodja
Een meisje wiens hart steeds heter wordt, wanneer de nacht aanbreekt
kuron bandjon itnon jodja
Een meisje met een raar soort charme

nanu' sana-eh
Ik ben een jongen
nadjenun nomankum dasaroen oem'ka sana-eh
Een jongen die overdag net zo warm is als jij
coffee shiekiedo djo ne oneshot de ri'oen sana-eh
Een jongen die zijn koffie achterover giet als-ie nog gloeiend heet is
bami oo-mjoe' shiemdjang e todjo bor'un sana-eh
Een jongen wiens hart explodeert wanneer de nacht komt
kuron sana-eh
Zo'n soort gozer

aroemdewo sarang soerowo
Beeldschoon en lieflijk,
ku re no hey ku re baro no hey
Ja jij, hey, ja dat ben jij, hey
aroemdewo sarang soerowo
Beeldschoon en lieflijk,
ku re no hey ku re baro no hey
Ja jij, hey, ja dat ben jij, hey
djikum boeto ga' de kaadjie kabolka-ka-ka-ka
Dus laten we doorgaan tot het einde – (explosie in clip, stilte –)

oppan gangnam style
[Grote broer/Deze gozer] [is/heeft] Gangnam style
gangnam style
Gangnam style

djong soeke bo-i-djiman noel den nonun jodja
Een meisje dat er degelijk uitziet maar weet hoe te flirten
ie dèda shiepoe mjon moekóton morie poenum jodja
Een meisje dat haar staart los doet als het juiste moment daar is
kaario tsjiman whenmánan nochuul boda jaahan jodja
Een meisje dat sexy is terwijl ze niet alles blootgeeft
kuron gam kak djokien jodja
Zo'n soort sensuele vrouw

nanu' sana-eh
Ik ben een jongen
djomdjana bo-i-djiman noel den nonu' sana-eh
Een jongen die er degelijk uitziet, maar die weet hoe te flirten
dèga de m'un wan djon mietsjo 'orienun sana-eh
Een jongen die helemaal gek wordt als de tijd daar is
kuh njuk boda sásang e oeltoeng boeltoeng han sana-eh
Een jongen met ideeën die meer uitpuilen dan zijn spieren,
kuron sana-eh
Zo'n soort gozer

aroemdewo sarang soerowo
Beeldschoon en lieflijk,
ku re no hey ku re baro no hey
Ja jij, hey, ja dat ben jij, hey
aroemdewo sarang soerowo
Beeldschoon en lieflijk,
ku re no hey ku re baro no hey
Ja jij, hey, ja dat ben jij, hey
djikum boeto ga' de kaadjie kabolka-ka-ka-ka
Dus laten we doorgaan tot het einde – (explosie in clip, stilte –)

oppan gangnam style
[Grote broer/Deze gozer] [is/heeft] Gangnam style
gangnam style
Gangnam style

twie nuun nom koe wie-eh nanun nom
Boven de rennende man staat de vliegende man
baby baby nanun mol djom anun nom
Baby baby, ik ben een man die van wanten weet
twie nuun nom koe wie-eh nanun nom
Boven de rennende man staat de vliegende man
baby baby nanun mol djom anun nom
Baby baby, ik ben een man die van wanten weet
you know what I’m saying

oppan gangnam style

[Grote broer/Deze gozer] [is/heeft] Gangnam style
gangnam style
Gangnam style