Donor(on)zin

Exessive schreef onderstaande gastcolumn:

"Ik weet dat dit een moeilijke tijd is voor u, maar ik wil u graag iets vragen…" Mijn opa was koud een kwartier dood en terwijl we met z’n allen nog rond zijn ziekenhuisbed stonden kwam een dokter in mooie bewoordingen vragen of ze hem open mochten snijden voor medisch onderzoek. Mijn opa was 89 en de doodsoorzaak, hoewel niet honderd procent zeker, moest naar onze mening toch vooral gezocht worden in het falen van het een of ander door langdurig gebruik.

Op mijn vraag wat ze er precies mee dachten te bereiken, kreeg ik dan ook een vrij ontwijkend antwoord. Ik en de andere nazaten keken elkaar aan. In Nederland zijn gemiddeld ongeveer 1300 mensen die wachten op een donororgaan. Van die 1300 sterven er ongeveer 100 per jaar. Het is allesbehalve gezegd dat die 1300 man het allemaal zouden overleven als ze een donororgaan zouden krijgen, maar we hoeven ons geen grote zorgen te maken, want op dit moment vinden er al 1100 orgaantransplantaties per jaar plaats. Om het even in perspectief te plaatsen: door medische fouten alleen sterven al 1800 mensen per jaar. Dat zijn dus 1800 doden die gewoon voorkomen kunnen worden als de artsen en het verpleegkundig personeel iets beter opletten. Maar daar hoor je niemand over. Nee, als je de berichten mag geloven is de heilige graal van de medische wereld het donorschap. Inmiddels volgen er daarom al jaren kostbare campagnes om iedereen donor te maken. Effectief betekent dit dat de overheid gigantische bakken geld stopt in het werven van donororganen voor de 200 man die ieder jaar buiten de pot pissen en geen orgaantransplantatie krijgen.

Nou zijn we allemaal wel goed, maar niet gek en iedereen zal begrijpen dat het hele donatiecircus dat ieder jaar opgetuigd wordt nooit kan draaien om die 200 man. Als je mensen wilt helpen en het aantal doden wilt beperken zijn er betere gebieden te vinden met meer resultaat. De vraag waar de campagnes dan wel voor zijn, is niet moeilijk beantwoord als je weet waar veel meer donoren voor gezocht worden dan voor het helpen van mensen die wachten op een donororgaan: medisch onderzoek. Nu hoor ik je denken dat artsen het lichaam van iemand die orgaandonor is helemaal niet mogen gebruiken voor medisch onderzoek, en dat is waar. Zelfs als je orgaandonor wordt, is het artsen niet toegestaan je lichaam in plaats van voor transplantatie, te gebruiken voor medisch onderzoek, maar er is een heel handige loophole. Als de artsen je organen geschikt achten voor donatie en je bent donor, mogen ze de hele zooi er alvast uithalen. Mocht dan naderhand blijken dat je organen toch niet zo heel erg geschikt waren, mogen ze er alsnog medische onderzoeken op doen. Als je dat niet wilt, moet je daar als donor weer apart bezwaar tegen maken. Gelet op het fanatisme waarmee de arts het lichaam van mijn opa probeerde te krijgen voor zijn niet nader benoemde onderzoek, rijst bij mij het ernstige vermoeden dat we in Nederland, gezien de 1100 orgaandonaties op een patiëntenbestand van 1300, maar weinig orgaandonoren tekort komen, maar voornamelijk donoren zoeken die nodig zijn voor medisch onderzoek. Dat, of er lopen werkelijk een paar zotten rond die het nodig vinden om dit soort campagnes op te zetten voor een minimaal resultaat. Want laten we wel wezen. Het is vervelend als je een van die 100 man bent die overlijdt in afwachting van een orgaan, maar wanneer heb jij bijvoorbeeld voor het laatst een anti-alcohol spot voorbij zien komen? Met 2500 doden per jaar toch ook niet een onderwerp waar we makkelijk overheen hoeven stappen.

Hang er het element geld aan en de antwoorden worden ineens wel heel makkelijk. Natuurlijk proberen de reclamemakers op je menslievendheid in te spelen door te doen alsof je met een donorcodicil de reddende engel zelve bent, maar of je deze week orgaandonor wordt of niet, of al bent of nooit wil worden maakt maar weinig uit. De kans dat jij ooit een orgaan gaat doneren en zelfs de kans dat je ooit een orgaan nodig hebt, is zo vreselijk klein, dat je meer kans maakt op een leuke prijs in een loterij. Maar de kans om als orgaandonor ook donor te worden voor medisch onderzoek is vrij groot, zeker als je niet de juiste bezwarenformulieren invult. Mijn opa had geen donorcodicil en eerlijk gezegd hebben we het er ook nooit over gehad. We keken elkaar aan en besloten collectief dat we liever hadden dat hij heel de kist in ging. Egoïstisch? Misschien. Medisch onderzoek is belangrijk. Meer nog dan het helpen van die 1300 wachtenden. Marketingtechnisch is het echter een draak om mee te werken, nu het resultaat niet direct duidelijk is. Het was dan ook een gevoelskwestie. Wat je deze week ook besluit, mijn tip is in ieder geval om het te bespreken met je naasten. Wat mij betreft is je lichaam namelijk niet alleen van jezelf, maar ook van de mensen die van je houden en hoe zij erin staan is wellicht nog belangrijker dan hoe je er zelf in staat. Want zij zijn uiteindelijk degene die met jouw beslissing moeten leven.