Plat Haags: 30 jaar bedrog

In de rubriek Plat Haags nemen TheGrandWazoo, Driek Oplopers en Harry64 op zondagmiddag het Nederlandse politieke landschap onder de loep. Driek vanuit zijn gezellige studeerkamer met een liter koffie, TheGrandWazoo vanuit het gemoedelijke Limburg en harry64 vanuit het midden des lands. Maar nu even niet. In Plat Haags hebben wij dit weekend de ruimte gegeven aan Petertjeprik. Hij denkt dat hij het beter kan. Sportief als wij zijn konden we de afgang van deze "enfant terrible" niet aan ons voorbij laten gaan.

Beste Driek, TGW en h64,

Uit overwegingen die louter bewogen worden door de polemiek, Driek, ben ik je aloude riedeltje over treinen voor het moment kotsbeu. Jawel, kotsbeu. Waarom? Er gebeuren ergere dingen in Nederland, dingen die jou als sociaal-democraat de rillingen over het lijf moeten doen lopen. Dingen die zelfs de meest vivante bruinhemd, a.k.a harry64, niet recht kan praten. Dingen waar onze linkse Linke Loetje The Grand Wazoo een revolte om zou beginnen. Welnu, mijn waarde collega’s, laat ik u niet langer is het duister laten.

We leven nu alweer dertig jaar onder de terreur van het neo-liberalistische dogma. Het tijdperk dat ooit is begonnen met mensen als Thatcher en Reagan is in Nederland slaafs gevolgd door de partijen die de afgelopen jaren onze regering hebben gevormd (CDA, PVDA, D66 en de VVD). Staatbedrijven en semistaatbedrijven zijn geprivatiseerd, een interne markt is gesticht en onze gulden is verkocht. Men tracht de Nederlandse bevolking te doen geloven dat dit liberalistische dogma en de stappen die daaruit volgden louter voordelen hebben. In het NRC Handelsblad zei de heer Bolkestein laatst in een interview over het Polenmeldpunt zelfs het volgende:  “Het grote voordeel van de interne markt is dat het welvaartsverhogend werkt. Ik ben niet bekend met een discussie dat het nadelen zou hebben, maar misschien is die discussie er.”  Nou, meneer Bolkestein ik wil u uitnodigen om deze vraag te stellen aan de bouwvakkers en de vrachtwagenchauffeurs van Nederland. Ik denk dat zij graag willen weten voor wie deze interne markt welvaartsverhogend werkt. Daarnaast kan ik niet geloven dat een wijs man,  zoals u zich vaak in de media heeft geprofileerd, gelooft in dogma’s of systemen waar geen ongewenste neveneffecten aan hangen. Zo wel, dan bent u nog blinder dan menig fanatiek confessionist. Meneer Bolkestein laat ik u dit zeggen: de enige kerk die verlicht, is een brandende kerk.

Beste Driek, TGW en h64, ik ben geen man van clichés, maar ik kan het niet meer laten. Karl Marx en Friedrich Engels beargumenteerden ooit dat in een kapitalistische productiemaatschappij de komst van machines de positie van arbeiders onder druk konden zetten. Werkgevers hadden volgens deze heren namelijk de mogelijkheid lagere lonen af te dwingen door te dreigen de werknemers te vervangen voor een machine. Engels en Marx voorspelden hierom voor arbeiders een daling van de lonen in absolute zin en het ontstaan van grote verschillen tussen de inkomsten van de arbeidersklasse en die van de kapitaalbezitters. Achteraf bleek deze voorspelling niet geheel op te gaan. In de loop van 20e eeuw raakten de inkomsten onder de bevolking minder scheef verdeeld en nam dus de ongelijkheid in rijkdom af. Deze afname in scheefheid was in Nederland tot de jaren tachtig het geval, maar neemt sindsdien weer toe. De dreiging komt echter niet voort uit vervanging door machines, maar uit vervanging door andere mensen.

Het televisieprogramma ZEMBLA besteedde ongeveer een maand geleden aandacht aan de veranderde werkomstandigheden voor thuiszorgmedewerkers, bouwvakkers en postbezorgers. De makers van het programma wisten te vertellen dat nog slechts vier op de tien bouwvakkers in vaste loondienst zijn. Onder het mom van economische crisis en reorganisatie hebben veel aannemers hun vaste werknemers ontslagen. Redenen als crisis en reorganisatie blijken echter vaak een smoes. De ontslagen bouwvakkers worden namelijk, nadat ze enkele maanden thuis hebben gezeten, gevraagd om weer voor het bedrijf te komen werken, maar dan als ZZP’er of via een uitzendbureau. Het gevolg voor de bouwvakkers is dat zij er qua loon zo’n 10 procent op achteruitgaan. Daar houdt het echter niet op: als ZZP’er of uitzendkracht kan de aannemer op ieder moment besluiten de arbeidsverhouding eenzijdig te verbreken. Daarnaast krijgen deze bouwvakkers niet langer doorbetaald als de werkzaamheden door vrieskou of regen worden gestaakt.

Bij PostNL is de situatie al niet veel beter. Ook bij dit bedrijf zijn er mensen ontslagen vanwege een reorganisatie. De pakketbezorgers van het bedrijf zijn vervangen door ZZP’ers en ZMP’ers. Voordat zij aan de slag kunnen moeten ze echter een oranje-witte bus aanschaffen, waarvoor meestal een lening moet worden aangegaan. PostNL houdt deze mensen voor dat ze leuk kunnen verdienen, maar wanneer het geld voor de bus is geleend en het eerste contract getekend, trekt PostNL langzaam de lus aan. Het bedrijf betaalt de ondernemers namelijk steeds minder geld per pakje, wat inhoudt dat men dagelijks steeds meer pakjes moet bezorgen om rendement uit de werkzaamheden te halen. Stoppen kan echter niet meer, er moet immers een bus worden afbetaald en in het geval van de ZMP’ers moet ook het personeel gewoon doorbetaald worden. Met iedere prijsverlaging per bezorgd pakje moet men dus genoegen nemen. Het gevolg is dat de ZZP’ers en ZMP’ers zo’n 200 pakjes per dag per persoon moet bezorgen (40 meer dan iemand in vaste loondienst bij PostNL) en werkdagen van zo’n twaalf uur moeten maken. Bovendien hoeft PostNL in deze arbeidsverhouding geen premies of ziektegeld te betalen.

Het laatste en meest schijnende geval dat in ZEMBLA aan bod kwam, was de situatie van de thuiszorgmedewerkers. Thuiszorg wordt namelijk niet langer geleverd door semi-overheidsbedrijven, maar door aanbieders op een open markt. Deze aanbieders weten dat het bedrijf dat zich het goedkoopst aanbiedt bij een gemeente de grootste kans maakt op een contract. Veel van deze bedrijven moeten hun producten dus goedkoper aanbieden dan voorheen, waardoor zij stellen dat bezuinigingen onvermijdelijk zijn. Door middel van een reorganisatie hebben zij de functieomschrijving van de thuiszorgmedewerkers veranderd naar een functie waar schoonmaken de enige bezigheid is. Bij wijze van spreken hoeft een thuiszorgmedewerker dus niet langer om te kijken naar de persoon waar zij komen schoonmaken. Onzin natuurlijk, maar deze juridische truc heeft er wel voor gezorgd dat het loon van de thuiszorgmedewerkers met 25 procent is verlaagd. Bovendien is met dit laatste voorbeeld van ZEMBLA het rijk een directe deelgenoot geworden in het dalen van de lonen in absolute zin.

In de afgelopen dertig jaar hebben partijen als de PvdA, VVD, CDA en D66 het neoliberale dogma gepropageerd. Concurrentie tussen bedrijven zou leiden tot lagere prijzen en hogere kwaliteit. In deze propaganda wordt echter nooit gesproken over wat dit betekent voor de werkomstandigheden van de arbeider. De misgelopen omzet door lagere prijzen en de kosten die het verhogen van de kwaliteit met zich meebrengen moeten ergens worden verhaald. De drie gevallen die ZEMBLA in haar programma behandelde laten zien waar dit wordt verhaald. De mensen die het daadwerkelijke werk doen waar het bedrijf voor bestaat zijn vaak de dupe. Deze mensen moeten met lede ogen toezien hoe zij ieder jaar armer worden, terwijl ze iedere dag netjes op het werk verschijnen en bijdragen aan het succes van het bedrijf waar zij werkzaam zijn. Bovendien gaat het kantoorpersoneel van deze bedrijven er over het algemeen nooit op achteruit. Stank voor dank noemen we dat en dit alleen omdat zij werk doen waarvoor het motto “voor jou tien anderen” geldt.

Waarom is dit actueel? Nu vraag ik jullie: wat is actueel? Kan het actueler? Dit is nu gaande en het gaat door. De uitzending van ZEMBLA heeft geleid tot wel vijf hele Kamervragen. Door welke partij? De SP. Maar deze partij kreeg slechts een aantal ontwijkende antwoorden van de verantwoordelijke minister. Deze minister zei bovendien (sic): “het is de keuze van deze mensen zelf, ze hoeven er niet te werken.” Een mooie boodschap tijdens de crisis. Andere partijen blijven echter angstvallig stil over deze situatie. In de media is het, buiten ZEMBLA om, niet eens een onderwerp van gesprek. Strubbelingen binnen de partijen die verantwoordelijk zijn voor deze erbarmelijke omstandigheden onder hardwerkend Nederland vinden de media belangrijker dan wat deze partijen hebben aangericht.

Harry, TGW, Driek: hardwerkend Nederland wordt uitgekleed. Het CDA, de PVDA, D66 en de VVD maken hardwerkend Nederland al jaren wijs dat zij hun positie zullen verbeteren. Maar men moet nu toch wel beter weten. Uiteraard zijn er ook mensen die er in de afgelopen dertig jaar op vooruit zijn gegaan. Maar mogen we ons afvragen of dit dóór de politiek komt of ondanks de politiek?