Mulisch dood: hij heeft de hemel nu echt ontdekt

Als in de wachtkamer van de tandarts de tijd al langzaam verstrijkt, dan staat hij bij het sterven natuurlijk stil.

Harry Mulisch

Harry Mulisch is niet langer onder ons, maar denk maar niet dat we van hem af zijn. Hij is nog niet zo lang geleden ook al eens uit de dood opgestaan.
Hij heeft de andere twee van de Grote Drie dik overleefd. Maar nu is hij met Reve en Hermans herenigd. Of dat daarboven goed zal gaan, betwijfel ik.
Ik vraag me bovendien af, of God zich realiseert dat hij het niet langer meer alleen voor het zeggen heeft nu er een tweede god is gearriveerd. Want Harry is een god volgens velen en niet in de laatste plaats volgens Harry Mulisch zelf. De Nederlandse filosoof en politicoloog Eron Eskens schreef over Mulisch: alle goden zijn sterfelijk, Mulisch is een god, dus Mulisch is sterfelijk.
Mulisch vond zichzelf fantastisch en kwam nogal eens arrogant over. Hij vond zichzelf dus wel degelijk een god, maar dreef daar ook zelf de spot mee, zoals in zijn boek ‘Siegfried’.

Archibald Strohalm was mijn eerste kennismaking met Harry. Het motto van dat boek is: symbolen worden tot cimbalen in de ure des doods. Dat is een regel uit het gedicht ‘de werkster’ van de dichter Achterberg.
Mulisch bewonderde Achterberg. Leven en dood waren bij beiden het belangrijkste thema. Ze gebruikten de Orpheusmythe als rode draad in hun werken. Mulisch gebruikte daarnaast ook nog de Oedipusmythe. Oedipus doodde zijn vader en trouwde zijn moeder. Hij wordt zodoende feitelijk zijn eigen vader en daardoor wordt de tijd als het ware stil gezet.
Maar gezien het feit dat de vader van Harry Oostenrijks was en samenwerkte met de nazi’s en zijn moeder Joods was, lijkt me dat toch ook wel een rol gespeeld te hebben.

De Tweede Wereldoorlog was van beslissende invloed op het leven van Mulisch. Hij zei niet voor niets: “Ik bén de Tweede Wereldoorlog.” Harry had zo’n hekel aan de Duitse bezetter dat hij zijn eigen naam lange tijd op zijn Engels schreef: Mulish in plaats van Mulisch.
Hij was altijd zeer geëngageerd. Vooral in de jaren zestig waarin zich in de wereld grote veranderingen afspeelden. Cuba, Provo, Vietnam en de berechting van oorlogsmisdadigers waren ontwikkelingen waarover hij schreef.
Naast de Tweede Wereldoorlog als thema uit de realiteit, was Mulisch ook beïnvloed door het fantastische en het magische. Hij wilde het alledaagse verbinden met het mysterieuze en het goddelijke. Hij noemde zichzelf dan ook een alchemistische schrijver.

Harry Mulisch is dood zonder dat hij de Nobelprijs voor de literatuur heeft gekregen.
Maar dat heeft hij aan zichzelf te wijten. Hij vond nog steeds dat de tijd er nog niet rijp voor was en belde daarom niet naar het Nobelcomité. Niet het Nobelcomité bepaalde namelijk wanneer hij die prijs zou krijgen, vond Harry, maar de tijd. Het zijn kosmische wetten die dat bepalen.
In zijn boek ‘de ontdekking van de hemel’ kun je lezen wanneer hij hem krijgt.
Volgens zijn eigen woorden moet je dan het volgende doen: de achttiende zin en het twaalfde en zestiende woord op de bladzijden vierenveertig en achthonderdtachtig nemen en dan kijken naar de plek van de letters binnen het alfabet. Je krijgt dan een getal. Dat getal moet je delen door de bij elkaar opgetelde bladzijden waarop de Stenen Tafelen worden genoemd en dan komt er uiteindelijk een datum uitrollen. Het lijkt me een leuke opdracht voor een eindexamen Nederlands.

Ik gaf al aan dat Harry Mulisch onlangs al een keer uit de dood is opgestaan. Op 5 september 2009 stond het bericht van zijn dood op teletekst.
Eigenlijk is toen vastgesteld wat er allemaal moet gebeuren als Harry echt dood zou gaan. Drie dagen na zijn dood stond hij namelijk op uit de doden om in De Wereld Draait Door het hele scenario door te nemen met Matthijs van Nieuwkerk en Jan Mulder.
Toen Matthijs hem vroeg hoe de sfeer in Nederland moest zijn, vond Mulisch dat de vlaggen halfstok moesten. Dat gaan we nu dus doen. De NOS moest het journaal met zijn dood openen, ook als er ander belangrijk nieuws was, zoals de dood van Fidel Castro. Oeidipus kwam nog even om de hoek kijken. Hij zou namelijk kiezen voor begraven, omdat de aarde je moeder is en niet je vader. Hij gaat nu dus weer terug naar de schoot van zijn moeder.
Bij zijn begrafenis moet hij zelf spreken, vond hij.
In het programma vertelde hij ook dat hij zijn in memoriam van het ANP regelmatig toegestuurd kreeg om te kijken of het klopte. We zullen dus maar aannemen dat het klopt wat we bij het journaal en in Nieuwsuur te zien en te horen krijgen.
In het vraaggesprek gaf Mulisch aan dat hij dacht dat er na de dood helemaal niets zou zijn.
Want als je het eeuwige leven zou hebben dan zou je dus honderd jaar, duizend jaar, twintigduizend jaar, achttien miljoen jaar, vijfhonderdzesentachtig miljard jaar leven en je zou er nooit een einde aan kunnen maken, omdat je al dood bent.

Ik weet niet of Harry Mulisch eeuwig zal leven als hij dood is, maar ik hoop wel dat hij eeuwig zal leven op aarde, omdat hij voortbestaat in zijn boeken. Ik hoop ook dat hij alsnog die Nobelprijs krijgt, voordat die vijfhonderdzesentachtig miljard jaar om zijn.