Kiezers zijn meelopers
Voor mijn opleiding moet ik regelmatig boeken lezen over vergezochte communicatiemodellen. De meeste van deze modellen zijn dan ook prut en gebaseerd op foutieve veronderstellingen. Toch steekt er af en toe eentje uit. Dit keer was dat het geval en dit model komt goed van pas in deze tijden van verkiezingen. 9 juni zijn de verkiezingen en dit model is buitengewoon goed toe te passen op het stemgedrag van mensen. Ik heb het hier over de theorie van de zwijgspiraal van de Duitse wetenschapster Elisabeth Noelle-Neumann.
De ‘zwijgspiraal’ werd ontwikkeld in de jaren ’70 in Duitsland. In tegenstelling tot andere theorieën, beweerde zij dat de media wel degelijk een grote invloed hebben op de meningsvorming van de bevolking. Zij beweerde dat meningen die in de media verschenen, en dan vooral op televisie, van grote invloed zijn op meningen van individuen. Mensen nemen uit angst voor ‘sociale isolatie’ de overheersende mening over een standpunt over om niet uit de boot te vallen. Oftewel, mensen zijn bang dat ze hun vriendjes verliezen als ze er een andere mening op na houden. Ik citeer uit het boek ‘Media en publiek’ van de Boer en Brennecke: ‘Wie denkt dat zijn mening aansluit bij de heersende opvattingen, zal eerder geneigd zijn die mening in de openbaarheid te brengen dan zij die daar niet van overtuigd zijn. Als je gelooft dat je mening tot een minderheid behoort, zal je eerder zwijgen.’ Vandaar ook de naam ‘zwijgspiraal’.
Mensen zijn dus onzeker over hun eigen mening. Laat dit gegeven nu ook net van toepassing zijn op de aanstaande verkiezingen en het stemgedrag van mensen. Noelle-Neumann onderzocht in de jaren ’70 als opinieonderzoekster voor de CDU al het stemgedrag van mensen. Uit dit onderzoek bleek dat twijfelende kiezers uit angst voor ‘sociale isolatie’ op het laatste moment zich aansloten bij de gedoodverfde winnaars. Het geeft blijkbaar meer voldoening om op een winnende partij gestemd te hebben dan op de verliezer. Aangezien momenteel een grote groep mensen twijfelt over hun stem, is dit nu ook het geval. De media berichten over het stijgende aantal zetels voor de PvdA in de opiniepeilingen en mensen die twijfelen sluiten zich daarbij aan.
Natuurlijk valt hierop veel kritiek te leveren. In de jaren ’70 had je namelijk nog maar een paar televisiekanalen in Duitsland en was er al helemaal geen sprake van internet. Nu is dat anders, mensen kunnen overal hun informatie vandaan halen en baseren hun stem daarop. Noelle-Neumann spreekt nog wel over een zogenaamde ‘harde kern’. Deze groep mensen zijn zo overtuigd van zichzelf dat ze hun mening niet aanpassen. Door deze ‘harde kern’ kan weer een nieuw proces op gang worden gebracht. Mensen gaan zich bij hen aansluiten. ‘Het is alleen maar een kwestie van volhouden: wie lang en hard genoeg blijft roepen, wordt gehoord’ aldus Noelle-Neumann.
Ik denk dat deze hele theorie tegenwoordig nog maar voor een kleine groep mensen geldt. Of ik onderschat nu het rationele denken van de hele Nederlandse bevolking, maar ik hoop dat men wel beter weet en puur kijkt naar wat hij of zij belangrijk vindt en vandaar uit bepaalt op wie ze stemt. Misschien trap ik nu een open deur in, maar ik zeg het toch maar even. Laat je niet leiden door de mening van ‘de rest’. Bepaal zelf wat je vindt en op wie je stemt.
