School maakt kinderen dom

Ja, je leest het goed.

De gemiddelde school is cijfergericht in plaats van ontdekkingsgericht. Vooral op scholen waar een klassikaal systeem heerst, moeten kinderen voorgekauwde leerstof verwerken. Ze leren geen verbanden leggen maar napraten. Leren het af om na te denken en worden willoze marionetten. Zodat ze opgroeien tot werkmieren die onderling inwisselbaar zijn?

Nu weet ik best hoe belangrijk het is om te kunnen schrijven, lezen en rekenen. Analfabeten zijn mensen die op volwassen leeftijd niet kunnen lezen en schrijven en ervaren dat doorgaans als een zware handicap, omdat schrijven een belangrijke communicatievorm is.

Citaat Wikepedia.

''Nederland telt 250.000 analfabeten (1,5% van de bevolking) en 1,3 miljoen laaggeletterden of zogenaamde functioneel analfabeten (7,9% van de bevolking); dit houdt in dat men weliswaar in staat is bijvoorbeeld de eigen naam te schrijven en/of om losse woorden te lezen, maar niet om een langere tekst dusdanig snel en correct te lezen dat men deze ook begrijpt. Het aantal mensen dat functioneel analfabeet is wordt onderschat. Zelfs onder jongeren komt functioneel analfabetisme nog veelvuldig voor. 10 procent van de 15-jarigen heeft grote moeite om bijvoorbeeld Pluk van de Petteflet te lezen. In april 2006 bracht de Inspectie van het Onderwijs in Nederland een rapport uit waaruit bleek dat 25 procent de basisschoolleerlingen groep 8 verlaat met een leesachterstand van twee jaar. Ook geldt dat zwakbegaafden vaak functioneel analfabeten zijn''.

De vraag is: hoe kan zo'n deel laaggeletterd zijn terwijl iedereen leerplichtig is tot 18 jaar (vroeger 16 jaar)?

Zelf had ik geen interesse in lezen en voor Taal moest ik aangepaste lesstof krijgen. Inmiddels heb ik drie boeken op mijn naam staan en is lezen een grote liefhebberij geworden. Omdat ik nu lees en schrijf wat ik boeiend vind en niet word vastgepind op een niveau of aan voorgekauwde opdrachten. Het schoolsysteem kan dus bij een boekenwurm een afkeer voor lezen veroorzaken.

Volgens Stichting Lezen en Schrijven hebben laaggeletterden vaak zeer negatieve ervaringen met school. Kinderen die moeite hebben met leren (lees: die niet precies binnen het klassikale systeem passen) komen al gauw in een vicieuze cirkel terecht van afwijzing en beschuldigingen. Vaak worden ze voor schut gezet voor de hele klas en uitgemaakt voor dom of lui. Met een beetje pech wordt dat kind het mikpunt van pesterijen.

Een goede leerkracht zal de interesse van kinderen weten te wekken en een kind helpen vertrouwen in zichzelf te krijgen. Als kinderen echter bang en onzeker worden gemaakt door de eisen, zal dat hun leervermogen afremmen. Kinderen die genoeg potentieel hebben, gaan zwaar onder hun kunnen presteren. Ze zijn alleen nog bezig met overleven en nemen daarom weinig op.

Sowieso doodt het voorgeprogrammeerde systeem de nieuwsgierigheid en de werklust van een kind. Kinderen moeten allemaal hetzelfde maken en worden gedwongen hun eigen aard en initiatief weg te drukken. Al vanaf groep drie moeten ze uren per dag als een ambtenaar achter een tafeltje zitten.

Mijn broertje moest een jaar extra kleuteren, want hij was te speels voor groep 3, kon niet genoeg stilzitten. Natuurlijk is het goed als een school rekening houdt met of een kind groep 3 al aankan, maar de boodschap is heel negatief: Je voldoet niet.

Dat zelfde systeem bepaalt behalve wat je moet kunnen, zelfs wat je moet denken. De gedwongen hersenspoeling begint al jong. Kinderen leren dat er maar één antwoord goed is. Dat is gevaarlijk, omdat kinderen niet leren iets van meerdere kanten te bekijken. Ze leren het af om zelf na te denken. Het antwoord staat al vast. Bijv op een Christelijke school: “De mens is geen dier”, predikte mijn leraar. “Want de mens is door God geschapen”. De bijbel was daar meer dan een geschiedenisboek.

Onder een kringgesprek vroeg de leraar als een 'open vraag' waarom we op aarde zijn.

Ik gaf een antwoord die ik achteraf nogal dom vond: “Om gelukkig te zijn?”

“Ben jij dat altijd?” vroeg hij. Nee natuurlijk niet. “We zijn hier om elkaar te helpen”, verklapte hij alsof hij die informatie van God zelf had. Helpen we elkaar altijd?

Ook openbare scholen zijn niet neutraal. In theorie wel, in de praktijk niet. Bijvoorbeeld echte geschiedenisboeken geven een eendimensionale blik op wat er is gebeurd, zonder achtergrondinformatie of verbanden.

De nazi's gebruikten propaganda. Ze appelleerden op de pijn, de armoede en het lijden van mensen. Ze wisten precies waar het knelde, waar het maatschappelijke probleem lag, wiens schuld het was.

Ik weet dat het een harde vergelijking is, maar leerkrachten weten precies waarom het niet lekker loopt in de klas en appelleren op de angst en schaamte van kinderen. Een goede leerkracht geeft om iedere leerling evenveel. Weliswaar zal hij bepaald gedrag afkeuren, maar een leerling niet op de persoon af aanvallen, uitschelden of belachelijk maken.

In de middenbouw had ik zo'n lerares, die erop stond dat iedereen elkaar accepteerde. Ze creëerde een warm groepsgevoel, ze liet de kinderen meedenken als we samen iets gingen doen of maken. Pesten of buitensluiten tolereerde ze absoluut niet. Er was wel eens ruzie, maar echt gepest werd er niet. Zij keurde sommige dingen af, maar ze had geen persoonlijke voorkeur voor een bepaald kind.

Dat was anders toen ik in de bovenbouw kwam. De meester had een vooropgezet idee van hoe de leerlingen moesten zijn. Ze moesten intelligent zijn, alles weten maar niet zelf denken, ze moesten goede Christenen zijn, goede cijfers halen en ze moesten vooral normaal zijn. Je gevoelens laten zien hoorde daar niet bij. Hij probeerde mijn autisme af te leren en dat ik somber was, pakte hij aan als ongewenst gedrag. Klonk ik te futloos, deed hij dat voor de hele klas na. Nu wist iedereen dat ik 'verkeerd' was en klasgenoten hadden ook een hekel aan me. Als ik daarover klaagde, nam de meester dat niet serieus of vond hij dat het mijn eigen schuld was. Het leek hem te bevallen dat andere kinderen meehielpen mij op te voeden. Kinderen die hem gelijk gaven, waren zijn lievelingetjes. Het is heel gevaarlijk om kinderen zo naar je hand te zetten.

Het bekendste school-experiment dat daarmee gedaan is: The Wave.

Kinderen die blindelings op een leider vertrouwen, kunnen goede nazi's worden.

Erger dan die basisschool was het speciaal onderwijs waar ik op zat, dat zogenaamd rekening houdt met wat leerlingen aankunnen, maar waar leerkrachten geweld gebruikten om een lastige leerling te laten gehoorzamen. Het gevolg was dat ik amper meer over de gang durfde te lopen en mijn behoeften opzij zette om een leerkracht vooral niet boos te maken. De lessen waren net zo goed dwangarbeid als op de basisschool. Een van de weinige lessen waar ik echt iets aan had, was kookles. Voor de rest werd mijn zelfstandigheid afgeremd. Een zelfstandig leven zou voor mij niet weggelegd zijn, zoals reizen met het openbaar vervoer. Met als gevolg dat ik met zeventien jaar nog in een taxi-busje zat, als enige van de klas. Een begeleidster die betaald werd uit Persoonsgebonden Budget, dacht daar anders over en leerde me stap voor stap met de bus en trein reizen. Binnen vier maanden was ik van de taxi af.

Er zijn scholen waar ze uitgaan van het kind in plaats van een systeem. Waar kinderen zich op hun eigen manier mogen ontwikkelen, maar dat is een minderheid.


Kinderen hebben natuurlijk wel leiding nodig en een aantal duidelijke regels zoals: niet schoppen of slaan, niet schelden, niet pesten. Elkaar in de waarde laten! Het belangrijkste is zelf het goede voorbeeld geven. Je kunt bijvoorbeeld pesten of schelden absoluut niet tolereren, maar als je zelf leerlingen uitscheldt of belachelijk maakt, ben je ongeloofwaardig en hypocriet. Grote kans dat jouw leerlingen elkaar naar het leven staan, al grijp je nog zo consequent in.

Als je een leerling als het slechte voorbeeld gebruikt, leer je kinderen anderen met minachting te behandelen. Kinderen hebben juist opvoeders nodig die hen leren dat iedereen uniek is en goed is zoals hij is.


Wat de leerstof betreft. Een kind is meer dan een vat dat gevuld moet worden met kennis. Het schoolsysteem leert kinderen elkaar te beconcurreren en de lessen passief te ondergaan. Kinderen handelen en denken zo niet vanuit hun talent. Veel, zo niet de meeste kinderen weten niet eens dat ze dat talent bezitten. Met als gevolg napraters en betweters.


Kinderen moeten echte ervaringen opdoen. Met de klas erop uit, bijv naar een bos, waar ze leren over het leven daar. En dan niet af en toe, maar minstens één keer per week erop uit. (Zo breng je ze meteen respect voor de natuur bij.) Ook binnen de klas kun je verschillende interessante thema's behandelen. Stimuleer kinderen om zelf een mening te vormen en val die mening niet af. (Tenzij die mening duidelijk kwetsend is.)

Wat geschiedenis en andere 'feiten' betreft, laat leerlingen zelf dingen opzoeken over een bepaald onderwerp, in plaats van ze iets uit een boekje door de keel te duwen. In het begin lijkt het een zwaardere opgave, maar leerlingen raken gewend zelf actief op zoek te gaan. Als ze redelijk kunnen lezen en schrijven, laat ze zelf opstellen over een onderwerp schrijven. Begeleid ze daar zo nodig in.

Het is funest voor een kind als vragen stellen en iets in twijfel trekken als brutaal wordt gezien en een kind alles maar klakkeloos aan moet nemen wat hem verteld wordt.

Leren is meer dan rijtjes afwerken of de hoofdsteden van landen uit je hoofd weten. Kinderen zouden voor hun zelfstandigheid en creativiteit ook veel praktische vaardigheden moeten leren. Boetseren, handwerk, klussen, koken, schilderen enz. Het is schandalig dat veel mensen als ze op kamers gaan nog geen maaltijd kunnen bereiden, simpelweg omdat ze daar nooit les in hebben gekregen. In plaats daarvan moesten ze na schooltijd twee uur met hun neus in de boeken zitten, om weer iets in hun hoofd te stampen. Hun ratio raakt overbelast, terwijl hun zelfstandigheid onderontwikkeld blijft. Het is niet vreemd dat ze thuis, als ze moe zijn, geen zin of energie meer hebben om nog iets te ondernemen. En iemand leren koken doe je ook niet een, twee, drie. Waarom doen zoveel scholen daar niets mee, terwijl leerlingen tot hun achttiende verplicht zijn een groot deel van hun tijd daar door te brengen?


Muziekles, zoals dans en zang helpt kinderen zich te uiten en geeft iets vrolijks aan de school. Het leven is vaak al zo troosteloos. Kinderen moeten onder de les meer in beweging kunnen zijn, een zittend leven is ongezond. Maar het schoolsysteem dwingt kinderen stil te zitten. Dat kan heel ver gaan. Bijv kinderen met een diagnose 'ADHD' krijgen vaak psychiatrische medicijnen zodat ze betere cijfers halen en langer stil kunnen zitten. Als je weigert op je plaats te blijven kun je bovendien straf krijgen. Zo leren kinderen hun natuurlijke gedrag af. Steeds jongere kinderen doen al alsof ze volwassen zijn.

Het is bekend dat als iets een leerling niet interesseert en er geen talent voor heeft, die schoolkennis weer wegzakt. Als je iets doet omdat het per se moet, ga je er niet in op, maar worstel je je er doorheen. Als je daarentegen iets mag doen wat je boeit, zul je bereid zijn harder te werken, ben je toegewijd, kun je je concentreren en bereik je een hoger niveau. Het klassieke onderwijs doet juist het tegenovergestelde: houdt kinderen af van zelf ervaringen opdoen. Die kinderen voelen amper dat ze leven. Geen wonder dat steeds meer leerlingen spijbelen. En misschien is 'schoolziek' wel echt een vorm van ziek zijn.


Bij volwassenenonderwijs kun je zelf een richting kiezen en vaak ook bepalen wanneer je leert.

Nu is het zo dat sommige kinderen onder hun kunnen presteren als ze het op hun eigen manier mogen doen. Een kind pakt bijv steeds de makkelijkste leesboekjes. In dat geval heeft het kind misschien te weinig zelfvertrouwen, heeft het niet ervaren dat het prettig is grenzen te verleggen. Zoals veel kinderen zichzelf overschatten, onderschatten andere kinderen zichzelf. Doet bijvoorbeeld steeds hetzelfde, probeert niet iets nieuws. Probeer erachter te komen hoe dat komt, maar zet toch al onzekere kinderen niet onder druk. Wordt het misschien gepest? Heeft het slechte ervaringen met school? Heeft het kind afgeleerd initiatief te nemen? Of heeft het erg veeleisende ouders of is het juist erg beschermd opgevoed?

Kinderen hebben een veilige en toch uitdagende omgeving nodig.

Sommige kinderen hebben behoefte aan structuur en vinden het fijn als ze weten wat ze moeten doen. In dat geval kun je met het kind afspraken maken en doelen stellen. Laat het kind meedenken.


Een school zou mensen moeten voortbrengen met een helder bewustzijn, een eigen mening. Mensen die kritisch nadenken en weten wat bij ze past en wat niet. In de meeste gevallen leren kinderen niet om goed voor zichzelf te zorgen, met alle gevolgen van dien: stress, afstomping, verlies van interesse en creativiteit. Burn-out op latere leeftijd. Vaak zeggen we dan: Hadden ze maar grenzen moeten stellen.

Maar kan je dat van mensen verlangen als dat tijdens hun kindertijd is afgeleerd?