Leer verdomme Engels!
Zonder kennis van de Engelse taal, kun je nog ver komen in deze wereld. Je kan het schoppen tot Hollands Net Topmodel (ja, dat is Engels), of zelfs tot minister van buitenlandse zaken. Als Guido Westerwelle het kan, kan jij het ook. Je zou er zelfs vertaler mee kunnen worden. Een middagje tekenfilms kijken op Fox levert het bewijs. Als voorbeeld een juweeltje uit de serie Metabots, waarin een aantal kinderen robots hebben die elkaar te lijf gaan volgens een vast patroon. Eerst wat geschreeuw over en weer, vervolgens wat explosies waarbij de ‘held’ dreigt te verliezen, gevolgd door het moraal van het verhaal waardoor het goede toch overwint. Tijdens de schreeuwfase van de betreffende aflevering klinkt opeens de uitspraak:”Nu is het genoeg. Neem die robot apart!” Nu kijk ik alleen nog naar dergelijke programma’s als ik ziek ben en er echt niets beters op TV is, maar zelfs in mijn slijmverstopte hoofd sloeg dit helemaal nergens op. Foutief terugvertalen levert: “Take that robot apart!” Ah, sloop die robot, dat klinkt al een stuk logischer.
Bovenstaand voorbeeld valt in de categorie ‘Grove Fouten’, maar zelfs als de vertaler wel heeft opgelet bij zijn spoedcursus Engels en de beste bedoelingen heeft, kan het nog steeds mis gaan. Vooral als je het origineel kent. Neem bijvoorbeeld de serie The Pinky and the Brain. Fans van de serie denken bij het lezen van de naam waarschijnlijk direct aan de gevleugelde uitspraak: ”Pinky, are you pondering what I’m pondering?.” Ik in ieder geval wel, tot ik een keer deze serie in het Nederlands voorbij zag komen. “Pinky, prakkiseer jij wat ik prakkiseer?” Het is een prima, zij het ongebruikelijke vertaling, maar de rillingen lopen je toch gelijk over je rug? Zelfs mijn grammatica-checker weet niet wat hij ermee aan moet.
Nu gaat het in beide gevallen over tekenfilms, en die worden nagesynchroniseerd omdat de doelgroep ze anders niet begrijpt. Voor die stelling heb ik ook nog een goed Engels woord: Bullshit! We hebben het hier niet over kleuters maar kinderen met minstens de leeftijd waarop ze ondertiteling zouden moeten kunnen lezen, en luidkeels met hun muziek meezingen. En dan niet Nick en Simon of K3, maar bijvoorbeeld 50 Cent.
I'll take you to the candy shop
I'll let you lick the lollipop
Go 'head girl, don't you stop
Keep going 'til you hit the spot
Als ze dat mee kunnen rappen, dan snappen ze die tekenfilms ook wel. Zo heb ik als kind ook Engels geleerd. Elk weekend zat ik ’s morgens op Sky-channel naar FunFactory te kijken. Tekenfilms, in het Engels, zonder ondertiteling en als ik ergens niet uit kwam, dan keek ik de volgende ochtend naar de herhaling. Inspector Gadget en Optimus Prime hebben mij meer geleerd van de Engelse taal dan mijn leraren.
Vertalers van boeken kunnen er ook wat van. Zo was ik een aantal jaren geleden bezig met het boek ‘Angels and Demons’ van Dan Brown. In de eerste helft van het boek, is de speurtocht erop gericht om te achterhalen welke kunstenaar aanwijzingen heeft achtergelaten om het raadsel op te lossen. Ik was helaas pas op een kwart van het boek toen ik de Nederlandse vertaling in de winkel zag liggen. ‘Het BERNINI mysterie’. Alsof je verdomme een vertaling van een Engelse misdaadroman uitbrengt met de titel ‘De butler is de dader’. En bedankt, hoezo spoiler?
Nu begrijp ik dat de vertaler een beetje creatief moest zijn met het vertalen van de titel. ‘Engelen en Demonen’ klinkt namelijk voor geen meter. Het bekt niet lekker, en dat is meteen een veelvoorkomend probleem. Sommige termen klinken nu eenmaal niet zo goed in het Nederlands als in het Engels. Bij namen gaat dit bijvoorbeeld vaak mis, Arthur Hawkwing klinkt een stuk bitser dan Arthur Haviksvleugel. Het zal wel aan het aantal lettergrepen liggen, maar een held met zo’n naam kan ik niet meer serieus nemen.
De meest verschrikkelijke momenten komen natuurlijk als vertalers niet bekend zijn met bepaalde uitdrukkingen. ‘Taking the bait with hook, line and sinker.’ (hij slikte het als zoete koek) heeft namelijk helemaal niets te maken met de hengelsport. Iets wat te veel vertalers niet door lijken te hebben. Kan natuurlijk wel, maar in een thriller die verder niets met vissen te maken heeft, zou je toch uit de context moeten kunnen halen dat een letterlijke vertaling in dat geval een lading stier is.
Nu kan het natuurlijk nog veel erger dan in ons landje. Kijk bijvoorbeeld naar onze oosterburen. Hier in Nederland zijn de meeste films gewoon in het Engels en bij veel tekenfilms is er een keuze. Nederlands gesproken voor de kleintjes, Engels voor de rest. Een avondje naar de bioscoop is er in Duitsland echter niet bij, aangezien vrijwel alles daar nagesynchroniseerd is. Een filmposter met een titel als ‘Ich weiss was du letszen sommer getan hast’ werkt ook niet echt bemoedigend. Daar zou je toch zelfs als Duitser niet vrolijk van worden?
Hoewel…nasynchronisatie kan ook hilariteit opleveren. Iedereen die wel eens een stukje van een film met Sylvester Stallone op RaiUno heeft gezien, weet wat ik bedoel. Het lijkt wel alsof er in rap tempo, hele hoofdstukken uit de bijbel worden voorgelezen, in de tijd dat zijn mond twee keer open en dicht gaat. E.T. in zijn geheel in het Duits kijken is ook een onmogelijke opgave. Na de uitspraak:”E.T. nach hause telefonieren.” , stromen de tranen je over de wangen van het lachen, en kun je de rest van de film wel vergeten.
Nu is er niets mis met het in ere houden van onze Nederlandse taal, maar als Nederlanders zich op het internationale podium begeven, is het toch handig als ze de taal ook spreken. Telkens als ik Peter R. de Vries of Jan Peter Balkenende een poging zie doen om Engels te praten, trekken mijn tenen weer krom. Ik wil ze dan ook aanraden om eerst eens een paar maanden BBC te kijken in plaats van SBS6. J.P. for president of Europe? Pas als hij die titel fatsoenlijk uit kan spreken!
