Dwaze Moeders
Twee weken geleden werd in Spanje een Nederlands-Argentijnse Transavia piloot gearresteerd, die verdacht werd van het uitvoeren van zogenaamde 'dodenvluchten' tijdens de militaire dictatuur in Argentinië. De tegenstanders van het regime (studenten, vakbondsmensen, kunstenaars en anderen) werden tijdens de dodenvluchten boven zee levend uit een vliegtuig gegooid. Hoeveel mensen op deze manier om het leven zijn gekomen is tot nog toe nooit duidelijk geworden. Dat het er velen zijn staat wel vast.
De Dwaze Moeders was een groep moeders die een stil protest hielden tegen het bewind. Iedere donderdagmiddag om 15:30 liepen ze in stilte rond het Plaza de Mayo in Buenos Aires. Met deze actie vroegen ze de aandacht van de wereld voor hun verdwenen (klein-)kinderen. Tevens vroegen ze aan de machthebbers opheldering over wat er met hun kinderen was gebeurd die opgepakt waren en waar vervolgens nooit meer wat van gehoord werd. Marteling en de dood was hoogstwaarschijnlijk hun lot. Ook na de val van het regime gingen ze door met hun protest en de zoektocht naar hun nazaten. Bijna dertig jaar lang.
Wie de term Dwaze Moeders heeft bedacht is niet duidelijk, maar zeker is dat het iemand is die ze geen warm hart toedraagt. Het heeft iets denigrerends, het wil ze belachelijk maken. Alsof ze iets doen wat nergens op slaat en eigenlijk genegeerd zou moeten worden. Net als de Dwaze Vaders. Ook zij strijden om hun kinderen te mogen zien. Het verschil met de moeders is dat deze hun kinderen niet meer kunnen zien, terwijl de vaders hun kinderen niet mogen zien. Maar uit beide termen, hoewel ook een geuzennaam geworden, blijkt een duidelijke minachting voor de strijd die ze voeren.
Bij de Dwaze Moeders moet ik altijd denken aan het lied "Signalen" van Herman van Veen. Een prachtig nummer. Eén van de vele van Herman van Veen, een fantastische performer. Als ik aan Herman denk dan moet ik ook aan een soort deeg met dezelfde naam denken dat mijn moeder vroeger had. Het wordt ook wel vriendschapsdeeg genoemd. Iets wat wel past bij moeders. Van het deeg kon je een cake bakken. Je moest er op gezette tijden het één en ander aan toevoegen en flink roeren. Het deeg ging dan enorm rijzen. Na tien dagen had je zoveel dat je het in vijf stukken kon verdelen. Eén deel was om de cake van te bakken, het tweede deel was je basis voor de volgende portie, de overige drie delen kon je weggeven aan vrienden. Vandaar de naam: vriendschapsdeeg. Met drie delen elke tien dagen weg te geven moest je over een flinke vriendenkring beschikken om iedere keer alles kwijt te raken. Of je moest er veel van bakken, maar dat ging je op den duur enorm tegenstaan. Gelukkig was de vuilnisbak iedere keer hongerig.
Ik zie ze staan op het plein, de moeders. Ze staan te wachten op hun zonen of dochters. In weer en wind. Er staan ook vaders bij, maar meestal niet veel. Waarschijnlijk denken de moeders niet aan Herman. Waarom zouden ze. Ze zijn daar niet voor hem, ze zijn daar voor hun kinderen. Sommige praten wat met elkaar. Er wordt af en toe gelachen. Sommigen staan alleen, in gedachten verzonken. Ik sta op een afstand en kijk naar ze en kan alleen maar raden wat ze denken. Net zoals zij niet weten waar ik over denk. Maar ik denk aan hen. En aan Herman.
Het verlies van een kind moet ondraaglijk zijn en niet voor te stellen voor iemand die dit niet zelf heeft meegemaakt. Het feit dat ze met velen zijn, maakt het misschien iets makkelijker om te bedenken dat niet alleen jouw kind door dit wrede lot is getroffen. In de loop der jaren gaat de wond langzaam dicht. Er komt een flinterdun korstje op, voornamelijk voor de buitenwacht. Maar heel dicht onder de oppervlakte blijft de pijn zitten. Tesamen met de hoop om ooit nog iets over je kind te vernemen, wat er met hem of haar is gebeurd.
Plotseling wordt het verleden weer realiteit. Er wordt iemand gearresteerd die mede verantwoordelijk is voor de dood van vele mensen. Ondanks dat je blijft hopen op een teken of informatie moet een dergelijk bericht keihard aankomen. De wond zal onmiddellijk weer openscheuren en misschien nog wel meer pijn doen dan voorheen. Eén van de personen die mogelijk het vliegtuig vloog waardoor jouw zoon of dochter de dood vond, krijgt een naam en een gezicht. De beul wordt een mens. Maar de onzekerheid over jouw kind blijft. De Dwaze Moeders blijven hopen dat ze ooit zekerheid zullen krijgen. 'Dat geen enkele deur eeuwig dicht zal zijn' is een regel uit het lied 'Signalen'.
Wij staan voor een dichte deur te wachten. Zonder angst, zonder onzekerheid. Er klinkt een bel en onwillekeurig schrikken de moeders op. Ze rechtten hun rug alsof ze in de houding schieten. Er komt een soort van spanning op ze te staan. Weldra zal de deur opengaan en komen onze kinderen naar buiten. Elke dag opnieuw, vaak twee keer per dag. Ik hoop dat af en toe één van de moeders en vaders beseft hoe gelukkig we moeten zijn dat we onze kinderen elke dag weer bij ons hebben. Dat we niet bang hoeven te zijn voor een regime dat ze elk moment van de dag op kan pakken zodat ze nooit meer thuis komen. Dat we niet de loden last met ons mee hoeven te slepen van het niet te weten waar onze kinderen zijn. De meesten van ons althans.
De dwaze moeders op het plein
Wier kinderen verduisterd zijn
En die nog steeds jaren door
Roepen ongehoord
Ze schuifelen door het journaal
Geef hun een teken een signaal
Dat geen enkele deur eeuwig dicht zal zijn
Dat aan het eind van de tunnel weer licht zal zijn
