De perfecte getuigenis
De laatste jaren zijn we in Nederland hard op weg om ons land veiliger en rechtvaardiger te maken. Natuurlijk, soms slaat de overheid hierin door en lijken sommige wetten omwille van de veiligheid en de rechtvaardigheid onredelijk of zelfs ronduit belachelijk. Hoe veilig is het om een identiteitsbewijs bij je te hebben als een busje vol explosieven nog steeds probleemloos tot naast de meeste gebouwen kan oprijden? Hoe rechtvaardig is het om een crimineel de kosten van een wapen af te laten trekken van het belastbare inkomen als beroepsmatige onkosten? Maar het zijn wetten en regels die door goedbedoelende mensen voor ons eigen profijt opgesteld worden.Zo zou de Minister van Justitie niets liever willen dan dat al ons surfgedrag, al ons e-mailverkeer en al onze telefoongesprekken nauwkeurig gearchiveerd worden. Als er dan iemand verdacht wordt van het voorbereiden van terroristische aanslagen of andere misdaden, kan er gericht worden gezocht naar bewijs dat anders verloren zou zijn gegaan. Bewijs dat kan aantonen dat iemand iets misschien nog niet gedaan heeft, maar het wel van plan is. Zowel veiligheid als gerechtigheid zijn gediend bij het preventief oppakken van terroristen, in plaats van nadat er een treinstel, tunnel of parlementsgebouw vol onschuldige slachtoffers is opgeblazen.
Graag zou ik eens wat cijfers zien van het totale aantal beveiligingscamera's in Nederland, in winkels, huizen, overheidsgebouwen, stations, stadions, kantoorgebouwen, op straat et cetera. Ook deze verhogen zowel de veiligheid, door de preventieve werking, als de gerechtigheid, doordat er meer daders herkend en veroordeeld kunnen worden. In een perfecte wereld zouden er misschien wel zo veel camera's hangen dat iedere misdaad haarscherp vastgelegd wordt, geen dader wegens gebrek aan bewijs vrijgesproken wordt, en geen onschuldige ooit ten onrechte veroordeeld wordt. Zou de Minister van Justitie soms dromen hebben van zo'n perfecte wereld?
Want laten we eerlijk zijn - die foutjes met de moordenaars van Nienke en Sedar zouden nooit gebeurd zijn als er maar genoeg camera's gehangen hadden. Getuigen zijn feilbaar, keer op keer tonen psychologen en andere onderzoekers aan hoe kwetsbaar onze herinneringen zijn. Hoe eenvoudig die te bewerken zijn met wat subtiele suggestie of minder subtiele dwang. Ooggetuigen worden vaak gezien als het ultieme bewijs, terwijl die objectief gezien zo goed als waardeloos zijn. Maar een camera en een videoband - die zijn emotieloos, die registreren de onverbiddelijke waarheid en onthouden haar met een perfectie waar geen mens ooit aan kan tippen.
Vanaf het moment dat ik mijn voordeur uit stap tot ik in het winkelcentrum een pakje kauwgum afreken, word ik door een vrijwel onafgebroken keten van apparatuur gevolgd - door camera's op het perron waar ik instap, in de tram, op het perron waar ik uitstap, bij het winkelcentrum en in de winkel, door computers die bijhouden met wie ik onderweg bel, door de banken om te zien wat ik waar betaal en ga zo maar door. En dat alles in de naam van veiligheid en gerechtigheid.
Als een overheid zo graag zo veel wil weten van wat er zich afspeelt in de samenleving, om onze veiligheid te beschermen en om gerechtigheid te garanderen, waarom is het dan nog niet verplicht dat ieder verhoor van iedere verdachte en iedere getuige op video wordt opgenomen? Waarom is het dan niet toegestaan dat de advocaat van de verdachte bij de verhoren aanwezig is?
In de afgelopen jaren zijn er talloze zaken in de media geweest waar de verdachte ofwel de getuigen hun verklaringen hebben ingetrokken omdat ze tijdens het verhoor ernstig zouden zijn beïnvloed of zelfs geïntimideerd. Een enkele camera in de verhoorkamer had duidelijk kunnen maken of de politie een rechtmatige verklaring in handen had, of dat de verdachte of getuige uiteindelijk gewoon is doorgeslagen en heeft verteld wat de politie wilde horen.
Ik dacht bijna dat ik politie en justitie snapte, al ben ik het niet altijd eens met de wetten en regels die de veiligheid en rechtvaardigheid zouden moeten waarborgen. Maar van dit deel van onze rechtsstaat snap ik dus helemaal niets. Hoe is onze veiligheid of ons gevoel van rechtvaardigheid gebaat bij het feit dat bij verhoren een camera en een advocaat geweerd mogen worden? Is een veroordeling dan echt zo veel belangrijker dan de waarheid?
